Friday, December 25, 2015
Friday, December 11, 2015
ရခို္င့္ သမိုင္းအက်ဥ္း ၊ Rakhine National Posts
ျမန္မာတို႕၏ မဟာမုနိ စစ္ဆင္ေရးမ်ား
……………………………………..
ရကၡ
……..
ျမန္မာတို႕၏ မဟာမုနိ စစ္ဆင္ေရးမ်ား
……………………………………..
ရကၡ
……..
ငတံုငမင္( ေစာေရႊလူ ) မင္းသားအလြန္မွ စတင္ကာ ရွမ္း(မြန္ဂို) ၊ တရုတ္ ႏွင့္ ပ်ဴတို႕ ၏ က်ဴးေက်ာ္ရန္စစ္ကို အၾကိမ္ၾကိမ္ခံခဲ့ရျပီးေသာ စစ္ဒဏ္သင့္ ေ၀သာလီျမိဳ႕ကို စြန္႕ခြာကာ ေလးျမိဳ႕ေခတ္( ပဥၥာျမိဳ႕ ) ကို စတင္ထူေထာင္ခဲ့သည္ ။ ေလးျမိဳ႕ေခတ္သည္ AD- ၈၁၈ မွစတင္ကာ AD-၁၄၃၀ ထိ တည္တံ့ခဲ့ သည္ ။ ပံုမွန္အားျဖင့္ၾကည့္လွ်င္ ေလးျမိဳ႕ေခတ္တြင္ စိုးစံၾကေသာ ရခိုင့္ဘုရင္မင္းျမတ္တို႕မွာ အရည္ခ်င္းရွိၾက ေသာဘုရင္မ်ားျဖစ္ၾကသည္ဟု ဆိုရမည္ ။ ထို႕ေၾကာင့္ ေလးျမိဳ႕ေခတ္တြင္ တိုင္းတပါးမွ က်ဴးေက်ာ္၀င္ေရာက္ ခဲ့မွုရွိခဲ့ေသာ္လည္း ယိမ္းယိုင္မသြားခဲ့ပဲ အရည္ခ်င္းရွိေသာဘုရင္တို႕က တိုင္းေရးျပည္ရာမ်ားကို ပိုမိုေတာင့္တင္း ခိုင္မာေအာင္ပင္ လုပ္ေဆာင္နိုင္ခဲ့ၾကသည္ကို ေတြ႕ရသည္ ။ အေစာပိုင္းေ၀သာလီေခတ္တြင္ တစ္ေနရာမွတစ္ ေနရာ လွည့္လည္သြားလာတိုက္ခိုက္ေနၾကေသာ မြန္ဂို ၊ ရွမ္း ၊ တရုတ္တပ္ဖြဲ႕မ်ားသည္ ရခိုင္ျပည္သို႕ ရည္ရြယ္ ခ်က္မရွိပဲ ၀င္ေရာက္တိုက္ခိုက္ဖ်က္စီးမွုမ်ားကို မၾကာခဏၾကံဳခဲ့ရေသာ္လည္း ေလးျမိဳ႕ေခတ္သို႕ ေရာက္ေသာ အခါ မရွိသေလာက္နည္းပါးခဲ့သည္ ။ သို႕ေသာ္ ေလးျမိဳ႕ေခတ္မွစတင္ကာ ရခိုင္ျပည္ေထာင္သည္ ျမန္မာတို႕ ႏွင့္မူ ပို၍ ထိေတြ
ရခိုင္ရိုးရာ ရထားဆြဲပြဲ အေၾကာင္းကို ဖတ္မိသေလာက္ ၿပန္မွ်ေ၀ေပးတာပါ
******************************************************************************
စာဆိုဥကၠာပ်ံ၏ (၁၂)လရာသီဘြဲ႔တြင္ "ကံုရာသီတပို႔တြဲသည္၊ လြမ္းဖြယ္ပင္ ေပ်ာ္႐ြင္ လူ႔ရပ္ေျမ ရထားငယ္ တာသဘင္၊ ႏွစ္စဥ္ငင္ေက၊ ေသာင္းခြင္႐ို႔ျပည္ထက္"ဟူ၍ ရထားပြဲေတာ္ အေၾကာင္းကို စပ္ဆိုခ့ဲသည္။ ရထားပြဲေတာ္ကို ႏွစ္စဥ္ တပို႔တြဲလဆန္း (၁၄)ရက္မွ လျပည့္ေက်ာ္(၁)ရက္ေန႔အထိ က်င္းပေလ့႐ွိသည္။ ရထားဆြဲပြဲကို ညေန(၉)နာရီမွ စတင္ၿပီး သန္းေခါင္ေက်ာ္အထိ အျပန္အလွန္ ဆြဲေလ့႐ွိၾကသည္။ ရထားဆြဲ ပြဲနားခ်ိန္တြင္ အေကၽြးအေမြး အတီးအမွဳတ္တို႔ျဖင့္ ကခုန္ကာ တေပ်ာ္တပါး စည္ကားစြာ က်င္းပၾကသည္။ တနည္းအားျဖင့္ ရထားဆြဲပြဲသည္ ႐ြာလံုးကၽြတ္၊ ၿမိဳ႔လံုးကၽြတ္ပါ၀င္ရေသာ ေပ်ာ္ပြဲ႐ႊင္ပြဲႀကီးျဖစ္၍ စည္းလံုး မွဳႏွင့္ စုေပါင္းျခင္းသဘာ၀ကို ေဖာ္ျပသည့္ ပြဲေတာ္လည္းျဖစ္သည္။ ရထားကို ျပည္သူအမ်ား ႐ြာဟုန္႐ြာလံုး ကၽြတ္ ဆြဲၾကရသျဖင့္ အထူးခိုင္ခံ့ေအာင္ ျပဳလုပ္ရသည္။
ရထားေဘာင္ကို အထူးခိုင္ခံ့ေအာင္ ဦးစြာျပဳလုပ္ရၿပီး ရထားစက္ဘီးကို တပ္ရသည္။ စက္ဘီး၀င္႐ိုးကို သင္းပင္း၍စုိက္ကာ၊ ဖိုးေခါင္ႀကိမ္နဗက္ျခမ္းမ်ားျဖင့္ အထပ္ထပ္ခိုင္ေအာင္ ခ်ည္ရသည္။ ထို႔ေနာက္ ၀ါးညြန္႔ ကို ရထားညြန္႔အျဖစ္စိုက္ထူၿပီး ၀ါးညြန္႔ထက္၌ ေအာင္ဆုေအာင္လံေတာ္ကို စိုက္ထူရျပန္သည္။ ရထား ဆင္ျပင္၍ ၿပီးေသာအခါ တစ္ဘက္စီတြင္ ခိုင္ခံ့ေသာ ႀကိဳးတစ္ေခ်ာင္းစီကို တပ္ဆင္ေပးရသည္။ ေ႐ွးအခါ က ႏြယ္ႀကိဳး၊ ၀ါးႀကိဳးမ်ားကို အသံုးျပဳခ့ဲၾကရသည္။
ရထားဆြဲသည့္အခါ၌ လူသန္ေယာက်္ားႀကီးမ်ားက ႏွစ္ဘက္မွေနၿပီး ထိန္းေပးၾကရသည္။ ရထားအေပၚ သို႔ ေျမာက္တက္သည့္အခါမ်ားတြင္ ရထားေဘာင္ကိုတက္၍ ထိန္းေပးရသည္။ ရထားဆြဲဖန္မ်ားလာ၍ ရထားစက္ဘီးမ်ား အသံျမည္လာေသာအခါ ရထား အစာေတာင္းသည္ဟုဆိုၿပီး ငွက္ေပ်ာပင္ကို ရထား၀င္ ႐ိုးထဲသို႔ ထည့္ေပးရသည္။ ရထားကို ေယာက်္ားတစ္ဘက္၊ မိန္းမတစ္ဘက္ ဆြဲေလ့႐ွိၾကသည္။ ရထားျပဳ လုပ္စီစဥ္ေပးသည့္႐ြာကို "႐ြာခံ႐ြာ"ဟု ေခၚသည္။ တစ္႐ြာႏွင့္တစ္႐ြာလည္း အၿပိဳင္ဆြဲၾကသည္။ ရထားပြဲသ ဘင္တြင္ လူပ်ဳိ၊ အပ်ဳိ၊ လူ႐ြယ္၊ မင္းကၽြန္၊ လူႀကီးသူအို အားလံုး ပါ၀င္ႏိုင္သည္။ သံခ်ပ္မ်ားသီဆိုၿပီး၊ အိုးစည္ ဗံုေမာင္းတီးကာ ကခုန္၍ ရထားဆြဲၾကရသည္မွာ အလြန္ပင္ေပ်ာ္စရာ ျဖစ္သည္သာမက အမ်ဳိးသားအခ်င္း ခ်င္း စည္းလံုးညီညြတ္မွဳကိုလည္း ရ႐ွိခိုင္မာေစေလသည္။ မ်ဳိးခ်စ္စိတ္ဓါတ္ကိုလည္း ထပ္ေလာင္းျဖစ္ေပၚေစေပသည္။
ရထားဆြဲပြဲတြင္ အသင္း တသင္းတြင္ အနည္းဆံုး လူ (၂၀)ခန္႕ပါ၀င္ၾကၿပီး တစ္ဘက္ႏွင့္ တစ္ဘက္ အႏိုင္အရႈံး အတြက္ သံုးႀကိမ္ တိုင္တိုင္ အားၿပိဳင္ဆြဲၾက ရသည္။ ေရွးယခင္က ဗိုလ္စြဲသည့္ အဖြဲ႕မွာ တပို႕တြဲ လျပည့္ေန႕ သန္းေခါင္မေက်ာ္မီ ရထားယာဥ္ကို မီးရႈိးခြင့္ ရရွိၾကသည္။ ယခု မ်က္ေမွာက္ေခတ္တြင္ ရထား မီးရႈိ႕ခြင့္ အျပင္ ေနာက္ဆံုးေန႕တြင္ ေရႊဖလား၊ ေငြဖလား စသည့္ ဆုမ်ားကိုလည္း ခ်ီးျမွင့္ေလ့ ရွိၾကသည္။
ရထားပြဲေတာ္ကို ကံုရာသီ (ေခၚ) တပို႕တြဲလတြင္ က်င္းပေလ့ရွိျပီး ရခိုင္ဘုရင္မ်ားလက္ထက္ အမတ္ၾကီး ဦးျမ၀ါ ေသဆံုးျပီးေနာက္ပိုင္း မွ စျပီး ေပၚေပါက္လာသည္ဟု သမိုင္းမွတ္တမ္း မွတ္ရာမ်ား အရ သိရသည္။
ရထားကို ေငြကုန္ေၾကးက်ခံကာ ပန္းႏြယ္ပန္းခက္ သစ္၀ါး အညႊန္႕အခက္မ်ားျဖင့္ အလွတန္ဆာဆင္ကာ ျပဳလုပ္ရျပီး သစ္သားျဖင့္ အခိုင္အမာျပဳလုပ္ထားေသာ ဘီးေလးလံုးပါ ရထားယာဥ္ငယ္ေပၚတြင္ တပ္ဆင္ကာ တစ္ဖက္ႏွင့္ တစ္ဖက္ အၿပိဳင္အဆိုင္ လြန္ဆြဲၾကသည့္ ရထားဆြဲပြဲေတာ္ ျဖစ္သည္။ ရခိုင္ရိုးရာ ရထားပြဲေတာ္သည္ ဆယ့္ႏွစ္လရာသီ ပြဲေတာ္မ်ားအနက္ ထင္ရွားေသာ ပြဲေတာ္တစ္ခုျဖစ္ၿပီး ႏွစ္စဥ္ ႏွစ္တိုင္း တပို႕တြဲ လျပည့္မေက်ာ္မီ က်င္းပရေသာ ပြဲေတာ္ တစ္ခုလည္း ျဖစ္သည္။
ရထားပြဲသံခ်ပ္ႀကီး
ေယာက်္ားဘက္။ ။ ေမာင္႐ို႔ ေမာင္႐ို႔ (ေလး) (ေလး)
လက္ေမာင္းလက္ဖန္ ေျပာက္တန္ေလာက္နန္႔ ရထားဆြဲဖို႔ လာလတ္ေတ။
ေဗဒင္၀ွရား၊ မိန္းခယင့္လား၊ ၿဂိဳလ္လားၿဂိဳလ္လာ ဇာတာေစာင္းလို႔၊
ရထား႐ွံဳးဖို႔ ျမင္လတ္ေတ အ႐ွက္ရေမ မလာကတ္က့ဲ၊
ေဒါက္ဖနပ္ႀကီး စီးလို႔လာ လမ္းေလွ်ာက္ေတခါ ယိုင္ဗီယိုင္ဗား၊
ရထားဆြဲဖို႔ လာလတ္ခါ ႀကိဳးကိုပါေအာင္ဆြဲႏိုင္ယင့္လား၊
ႀကိဳးကိုကိုင္လို႔ လက္ေပါက္ေက၊ ပ၀ါေခ်နန္႔ ပတ္လို႔ထားဂတ္၊
အိုမရီး႐ို႔ မရီး႐ို႔၊ မမေခါင္းေဆာင္ ထိုအရီးက၊
ခါးႀကိဳးစည္းလို႔ ထြက္လတ္ေတ၊ ကေလလူေခ် ကၽြန္ေတာ္႐ို႔နန္႔၊
ရထားၿပိဳင္လို႔ ဆြဲေရခါ လဲပါလားေမ သတိထားဂတ္၊
ေယာက်္ားဘက္က ေမာင္႐ို႔မွာ ႏိုင္ဖို႔ဆိုစြာ က်ိန္းသီသိလို႔၊
ဆြဲရဖို႔ေတာင္ အားနာေရ၊ ဆိတ္နန္႔ဆင္ပံု ပမာျပလို႔၊
အားခ်င္းမမွ် ယံုဂတ္ပါ၊ ဘုရားသတ္စီ ႏိုင္ဖို႔ဖက္သား၊
ေစတနာနန္႔ ေျပာခေမ၊ ႐ွံဳးဖို႔လာေရ အုိမရီး႐ို႔၊
လဲၿပိဳက်လို႔ ဒူးပြန္းေက၊ အ႐ွံဳးပီးဗ်ာယ္ ျပန္ဂတ္ပါလင့္၊
ဆြဲနီလို႔လဲ အပိုရာ၊ ကမာၻဆံုးေတာင္ ႏိုင္ဖို႔မဟုတ္၊
ခါခ်ဳိင္ေကာင္ပိုင္ မာဟုန္ႀကီးလို႔၊
ထိုေတာင္ႀကီးကို ၿဖိဳဖို႔ႀကံ၊ ခါးကမသန္ မာန္ကိုေလွ်ာ့ဂတ္၊
မာန္ကိုေလွ်ာ့လို႔ ျပန္ဂတ္လီ၊ ျပန္ရာျပန္လီ အို မရီး႐ို႔၊
ေမာင္႐ို႔ ေမာင္႐ို႔ (ေလးေလး)၂ ေမာင္႐ို႔ေလး ၀ါး။ ။
မိန္းမဘက္။ ။ လက္ေမာင္းလက္ဖန္ အႀကီးသန္နန္႔၊
ရထားဆြဲဖို႔လာလတ္ေတ၊ ႏိုင္ဖို႔ထင္ေရ အို အေမာင္႐ို႔၊
နားေထာင္ဂတ္ဖို႔ ေျပာျပေမ၊ ေလာကအလယ္ အကၽြန္႐ို႔မွာ
ေမာင္းေထာင္းရီခပ္ တတ္မ်ဳိးစံု၊ လက္မ်ဳိးအစံု ေအာင္တိုင္းေျမာက္လို႔၊
ရထားေခ်ေလာက္ ဆြဲရာမွာ၊ မႏိုင္စရာ အေၾကာင္းမဟိ၊
ညီညီညာညာ ခြန္အားစိုက္လို႔၊
အကၽြန္႐ို႔က ဆြဲလိုက္ေက၊ တာျပတ္လဲေမ သတိထားဂတ္၊
မမ တိရာ ဆိုၿပီးေက၊ ခြန္အားငယ္ေရ ထင္မိမွားလို႔၊
ရထားပြဲမွာ ဆြဲေရခါ၊ အံ့ၾသစရာ ေမာင္႐ို႔႐ွံဳးလို႔၊ ယူႀကံဳးမရ ျဖစ္လိမ့္မယ္။
လြန္လီခေရ ရထားပြဲမွာ၊ အကၽြန္႐ို႔ကို ႏိုင္ဖူးယင့္လား၊
စကားလံုးက ကႀကီးက်ယ္၊ အလံယူေရ ေနာက္ဆံုးနိန္႔မွာ၊
ကေကာ့လန္လို႔ ႐ွံဳးလိမ့္မယ္၊ ေသေသခ်ာခ်ာ ၾကည့္လို႔ဆြဲဂတ္၊
ရပ္ေစာက္ထလို႔ အားကိုပ်င္၊ ႀကိဳးကို ေဒါင္တင္ညီေအာင္ဆြဲလို႔၊
ရထားပြဲမွာ အရီးရာ၊ ႐ံွဳးေရမ်က္ႏွာ ဖံုျပာျပာနန္႔၊
အေမာင္႐ို႔ရာ ျပန္ကတ္လီ၊ ဇာမထီေရ မမဘက္သား၊
လဆုပ္ရက္ ေနာက္ဆံုးမွာ၊ ေအာင္ပြဲခံကာ အလံယူဖို႔၊
ရထားမီးတိုက္ က်ိန္းသီပါ၊ ယွဥ္ၿပိဳင္လာလို႔ ရဖို႔မဟုတ္။
(ဤသို႔ အားျဖင့္ ရထားတစ္ႀကိမ္ဆြဲလွ်င္ သံခ်ပ္တစ္ေခါက္စီထိုးၾကသည္။ ေနာက္ဆံုးတြင္ အႏိုင္ရသည့္ ဘက္က အလံႏွင့္ရထားကိုယူကာ မီးတိုက္ၾကေလသည္။) [ဆရာႀကီး ဓညစံ၏မူကို ေဖာ္ျပပါသည္]
ဦးေ႐ႊဇံ
ရခိုင္သမိုင္ အလင္းျပက်မ္းမွ
******************************************************************************
စာဆိုဥကၠာပ်ံ၏ (၁၂)လရာသီဘြဲ႔တြင္ "ကံုရာသီတပို႔တြဲသည္၊ လြမ္းဖြယ္ပင္ ေပ်ာ္႐ြင္ လူ႔ရပ္ေျမ ရထားငယ္ တာသဘင္၊ ႏွစ္စဥ္ငင္ေက၊ ေသာင္းခြင္႐ို႔ျပည္ထက္"ဟူ၍ ရထားပြဲေတာ္ အေၾကာင္းကို စပ္ဆိုခ့ဲသည္။ ရထားပြဲေတာ္ကို ႏွစ္စဥ္ တပို႔တြဲလဆန္း (၁၄)ရက္မွ လျပည့္ေက်ာ္(၁)ရက္ေန႔အထိ က်င္းပေလ့႐ွိသည္။ ရထားဆြဲပြဲကို ညေန(၉)နာရီမွ စတင္ၿပီး သန္းေခါင္ေက်ာ္အထိ အျပန္အလွန္ ဆြဲေလ့႐ွိၾကသည္။ ရထားဆြဲ ပြဲနားခ်ိန္တြင္ အေကၽြးအေမြး အတီးအမွဳတ္တို႔ျဖင့္ ကခုန္ကာ တေပ်ာ္တပါး စည္ကားစြာ က်င္းပၾကသည္။ တနည္းအားျဖင့္ ရထားဆြဲပြဲသည္ ႐ြာလံုးကၽြတ္၊ ၿမိဳ႔လံုးကၽြတ္ပါ၀င္ရေသာ ေပ်ာ္ပြဲ႐ႊင္ပြဲႀကီးျဖစ္၍ စည္းလံုး မွဳႏွင့္ စုေပါင္းျခင္းသဘာ၀ကို ေဖာ္ျပသည့္ ပြဲေတာ္လည္းျဖစ္သည္။ ရထားကို ျပည္သူအမ်ား ႐ြာဟုန္႐ြာလံုး ကၽြတ္ ဆြဲၾကရသျဖင့္ အထူးခိုင္ခံ့ေအာင္ ျပဳလုပ္ရသည္။
ရထားေဘာင္ကို အထူးခိုင္ခံ့ေအာင္ ဦးစြာျပဳလုပ္ရၿပီး ရထားစက္ဘီးကို တပ္ရသည္။ စက္ဘီး၀င္႐ိုးကို သင္းပင္း၍စုိက္ကာ၊ ဖိုးေခါင္ႀကိမ္နဗက္ျခမ္းမ်ားျဖင့္ အထပ္ထပ္ခိုင္ေအာင္ ခ်ည္ရသည္။ ထို႔ေနာက္ ၀ါးညြန္႔ ကို ရထားညြန္႔အျဖစ္စိုက္ထူၿပီး ၀ါးညြန္႔ထက္၌ ေအာင္ဆုေအာင္လံေတာ္ကို စိုက္ထူရျပန္သည္။ ရထား ဆင္ျပင္၍ ၿပီးေသာအခါ တစ္ဘက္စီတြင္ ခိုင္ခံ့ေသာ ႀကိဳးတစ္ေခ်ာင္းစီကို တပ္ဆင္ေပးရသည္။ ေ႐ွးအခါ က ႏြယ္ႀကိဳး၊ ၀ါးႀကိဳးမ်ားကို အသံုးျပဳခ့ဲၾကရသည္။
ရထားဆြဲသည့္အခါ၌ လူသန္ေယာက်္ားႀကီးမ်ားက ႏွစ္ဘက္မွေနၿပီး ထိန္းေပးၾကရသည္။ ရထားအေပၚ သို႔ ေျမာက္တက္သည့္အခါမ်ားတြင္ ရထားေဘာင္ကိုတက္၍ ထိန္းေပးရသည္။ ရထားဆြဲဖန္မ်ားလာ၍ ရထားစက္ဘီးမ်ား အသံျမည္လာေသာအခါ ရထား အစာေတာင္းသည္ဟုဆိုၿပီး ငွက္ေပ်ာပင္ကို ရထား၀င္ ႐ိုးထဲသို႔ ထည့္ေပးရသည္။ ရထားကို ေယာက်္ားတစ္ဘက္၊ မိန္းမတစ္ဘက္ ဆြဲေလ့႐ွိၾကသည္။ ရထားျပဳ လုပ္စီစဥ္ေပးသည့္႐ြာကို "႐ြာခံ႐ြာ"ဟု ေခၚသည္။ တစ္႐ြာႏွင့္တစ္႐ြာလည္း အၿပိဳင္ဆြဲၾကသည္။ ရထားပြဲသ ဘင္တြင္ လူပ်ဳိ၊ အပ်ဳိ၊ လူ႐ြယ္၊ မင္းကၽြန္၊ လူႀကီးသူအို အားလံုး ပါ၀င္ႏိုင္သည္။ သံခ်ပ္မ်ားသီဆိုၿပီး၊ အိုးစည္ ဗံုေမာင္းတီးကာ ကခုန္၍ ရထားဆြဲၾကရသည္မွာ အလြန္ပင္ေပ်ာ္စရာ ျဖစ္သည္သာမက အမ်ဳိးသားအခ်င္း ခ်င္း စည္းလံုးညီညြတ္မွဳကိုလည္း ရ႐ွိခိုင္မာေစေလသည္။ မ်ဳိးခ်စ္စိတ္ဓါတ္ကိုလည္း ထပ္ေလာင္းျဖစ္ေပၚေစေပသည္။
ရထားဆြဲပြဲတြင္ အသင္း တသင္းတြင္ အနည္းဆံုး လူ (၂၀)ခန္႕ပါ၀င္ၾကၿပီး တစ္ဘက္ႏွင့္ တစ္ဘက္ အႏိုင္အရႈံး အတြက္ သံုးႀကိမ္ တိုင္တိုင္ အားၿပိဳင္ဆြဲၾက ရသည္။ ေရွးယခင္က ဗိုလ္စြဲသည့္ အဖြဲ႕မွာ တပို႕တြဲ လျပည့္ေန႕ သန္းေခါင္မေက်ာ္မီ ရထားယာဥ္ကို မီးရႈိးခြင့္ ရရွိၾကသည္။ ယခု မ်က္ေမွာက္ေခတ္တြင္ ရထား မီးရႈိ႕ခြင့္ အျပင္ ေနာက္ဆံုးေန႕တြင္ ေရႊဖလား၊ ေငြဖလား စသည့္ ဆုမ်ားကိုလည္း ခ်ီးျမွင့္ေလ့ ရွိၾကသည္။
ရထားပြဲေတာ္ကို ကံုရာသီ (ေခၚ) တပို႕တြဲလတြင္ က်င္းပေလ့ရွိျပီး ရခိုင္ဘုရင္မ်ားလက္ထက္ အမတ္ၾကီး ဦးျမ၀ါ ေသဆံုးျပီးေနာက္ပိုင္း မွ စျပီး ေပၚေပါက္လာသည္ဟု သမိုင္းမွတ္တမ္း မွတ္ရာမ်ား အရ သိရသည္။
ရထားကို ေငြကုန္ေၾကးက်ခံကာ ပန္းႏြယ္ပန္းခက္ သစ္၀ါး အညႊန္႕အခက္မ်ားျဖင့္ အလွတန္ဆာဆင္ကာ ျပဳလုပ္ရျပီး သစ္သားျဖင့္ အခိုင္အမာျပဳလုပ္ထားေသာ ဘီးေလးလံုးပါ ရထားယာဥ္ငယ္ေပၚတြင္ တပ္ဆင္ကာ တစ္ဖက္ႏွင့္ တစ္ဖက္ အၿပိဳင္အဆိုင္ လြန္ဆြဲၾကသည့္ ရထားဆြဲပြဲေတာ္ ျဖစ္သည္။ ရခိုင္ရိုးရာ ရထားပြဲေတာ္သည္ ဆယ့္ႏွစ္လရာသီ ပြဲေတာ္မ်ားအနက္ ထင္ရွားေသာ ပြဲေတာ္တစ္ခုျဖစ္ၿပီး ႏွစ္စဥ္ ႏွစ္တိုင္း တပို႕တြဲ လျပည့္မေက်ာ္မီ က်င္းပရေသာ ပြဲေတာ္ တစ္ခုလည္း ျဖစ္သည္။
ရထားပြဲသံခ်ပ္ႀကီး
ေယာက်္ားဘက္။ ။ ေမာင္႐ို႔ ေမာင္႐ို႔ (ေလး) (ေလး)
လက္ေမာင္းလက္ဖန္ ေျပာက္တန္ေလာက္နန္႔ ရထားဆြဲဖို႔ လာလတ္ေတ။
ေဗဒင္၀ွရား၊ မိန္းခယင့္လား၊ ၿဂိဳလ္လားၿဂိဳလ္လာ ဇာတာေစာင္းလို႔၊
ရထား႐ွံဳးဖို႔ ျမင္လတ္ေတ အ႐ွက္ရေမ မလာကတ္က့ဲ၊
ေဒါက္ဖနပ္ႀကီး စီးလို႔လာ လမ္းေလွ်ာက္ေတခါ ယိုင္ဗီယိုင္ဗား၊
ရထားဆြဲဖို႔ လာလတ္ခါ ႀကိဳးကိုပါေအာင္ဆြဲႏိုင္ယင့္လား၊
ႀကိဳးကိုကိုင္လို႔ လက္ေပါက္ေက၊ ပ၀ါေခ်နန္႔ ပတ္လို႔ထားဂတ္၊
အိုမရီး႐ို႔ မရီး႐ို႔၊ မမေခါင္းေဆာင္ ထိုအရီးက၊
ခါးႀကိဳးစည္းလို႔ ထြက္လတ္ေတ၊ ကေလလူေခ် ကၽြန္ေတာ္႐ို႔နန္႔၊
ရထားၿပိဳင္လို႔ ဆြဲေရခါ လဲပါလားေမ သတိထားဂတ္၊
ေယာက်္ားဘက္က ေမာင္႐ို႔မွာ ႏိုင္ဖို႔ဆိုစြာ က်ိန္းသီသိလို႔၊
ဆြဲရဖို႔ေတာင္ အားနာေရ၊ ဆိတ္နန္႔ဆင္ပံု ပမာျပလို႔၊
အားခ်င္းမမွ် ယံုဂတ္ပါ၊ ဘုရားသတ္စီ ႏိုင္ဖို႔ဖက္သား၊
ေစတနာနန္႔ ေျပာခေမ၊ ႐ွံဳးဖို႔လာေရ အုိမရီး႐ို႔၊
လဲၿပိဳက်လို႔ ဒူးပြန္းေက၊ အ႐ွံဳးပီးဗ်ာယ္ ျပန္ဂတ္ပါလင့္၊
ဆြဲနီလို႔လဲ အပိုရာ၊ ကမာၻဆံုးေတာင္ ႏိုင္ဖို႔မဟုတ္၊
ခါခ်ဳိင္ေကာင္ပိုင္ မာဟုန္ႀကီးလို႔၊
ထိုေတာင္ႀကီးကို ၿဖိဳဖို႔ႀကံ၊ ခါးကမသန္ မာန္ကိုေလွ်ာ့ဂတ္၊
မာန္ကိုေလွ်ာ့လို႔ ျပန္ဂတ္လီ၊ ျပန္ရာျပန္လီ အို မရီး႐ို႔၊
ေမာင္႐ို႔ ေမာင္႐ို႔ (ေလးေလး)၂ ေမာင္႐ို႔ေလး ၀ါး။ ။
မိန္းမဘက္။ ။ လက္ေမာင္းလက္ဖန္ အႀကီးသန္နန္႔၊
ရထားဆြဲဖို႔လာလတ္ေတ၊ ႏိုင္ဖို႔ထင္ေရ အို အေမာင္႐ို႔၊
နားေထာင္ဂတ္ဖို႔ ေျပာျပေမ၊ ေလာကအလယ္ အကၽြန္႐ို႔မွာ
ေမာင္းေထာင္းရီခပ္ တတ္မ်ဳိးစံု၊ လက္မ်ဳိးအစံု ေအာင္တိုင္းေျမာက္လို႔၊
ရထားေခ်ေလာက္ ဆြဲရာမွာ၊ မႏိုင္စရာ အေၾကာင္းမဟိ၊
ညီညီညာညာ ခြန္အားစိုက္လို႔၊
အကၽြန္႐ို႔က ဆြဲလိုက္ေက၊ တာျပတ္လဲေမ သတိထားဂတ္၊
မမ တိရာ ဆိုၿပီးေက၊ ခြန္အားငယ္ေရ ထင္မိမွားလို႔၊
ရထားပြဲမွာ ဆြဲေရခါ၊ အံ့ၾသစရာ ေမာင္႐ို႔႐ွံဳးလို႔၊ ယူႀကံဳးမရ ျဖစ္လိမ့္မယ္။
လြန္လီခေရ ရထားပြဲမွာ၊ အကၽြန္႐ို႔ကို ႏိုင္ဖူးယင့္လား၊
စကားလံုးက ကႀကီးက်ယ္၊ အလံယူေရ ေနာက္ဆံုးနိန္႔မွာ၊
ကေကာ့လန္လို႔ ႐ွံဳးလိမ့္မယ္၊ ေသေသခ်ာခ်ာ ၾကည့္လို႔ဆြဲဂတ္၊
ရပ္ေစာက္ထလို႔ အားကိုပ်င္၊ ႀကိဳးကို ေဒါင္တင္ညီေအာင္ဆြဲလို႔၊
ရထားပြဲမွာ အရီးရာ၊ ႐ံွဳးေရမ်က္ႏွာ ဖံုျပာျပာနန္႔၊
အေမာင္႐ို႔ရာ ျပန္ကတ္လီ၊ ဇာမထီေရ မမဘက္သား၊
လဆုပ္ရက္ ေနာက္ဆံုးမွာ၊ ေအာင္ပြဲခံကာ အလံယူဖို႔၊
ရထားမီးတိုက္ က်ိန္းသီပါ၊ ယွဥ္ၿပိဳင္လာလို႔ ရဖို႔မဟုတ္။
(ဤသို႔ အားျဖင့္ ရထားတစ္ႀကိမ္ဆြဲလွ်င္ သံခ်ပ္တစ္ေခါက္စီထိုးၾကသည္။ ေနာက္ဆံုးတြင္ အႏိုင္ရသည့္ ဘက္က အလံႏွင့္ရထားကိုယူကာ မီးတိုက္ၾကေလသည္။) [ဆရာႀကီး ဓညစံ၏မူကို ေဖာ္ျပပါသည္]
ဦးေ႐ႊဇံ
ရခိုင္သမိုင္ အလင္းျပက်မ္းမွ
ဦးဦးသာထြန္း အတၴဳပၸတၲိ အက်ဥ္း
ဦးဦးသာထြန္း
ဆရာႀကီး ဦးဦးသာထြန္းကုိ ရခိုင္ျပည္နယ္၊ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕ ေညာင္ပင္ေစ်း႐ြာ အနီး အဖ ဦးေကာင္းစံ႐ႊီ၊ အမိ ေဒၚေအာင္ြ႔ြကဇံတုိ႕မွ ၁၉၁၇ ခု၊ ႏိုဝင္ဘာလ ၂၃ ရက္၊ ေသာၾကာေန႕တြင္ ဖြားျမင္ခဲ့သည္။ တဦးတည္းေသာသား ျဖစ္သည္။ ငယ္စဥ္မွ စ၍ အဘိုးျဖစ္သူ ရာဇဝင္ ဆရာႀကီး ဦးသာထြန္းေအာင္က ရခိုင္ ရာဇဝင္၊ ေဆးက်မ္း၊ နကၡတ္က်မ္း၊ ပူရာဏ္က်မ္းမ်ားအား ႏုတ္တိုက္အာဂံု သင္ၾကား ေပးခဲ့သည္။ နဝမတန္းတြင္ ပညာသင္ ၾကားေနစဥ္ ဖခင္ ကြယ္လြန္ေသာေၾကာင့္ ေက်ာင္းထြက္လိုက္ရၿပီး ရဟန္း ပုဂၢိဳလ္တုိ႕ထံတြင္ သကၠဋ ပါဠိ၊ သမိုင္း၊ အင္း၊ ေဗဒင္ႏွင့္ အျခား ေလာကီ ပညာရပ္မ်ားကို သင္ၾကား ေလ့လာ ဆည္းပူးခဲ့သည္။
၁၉၅ဝ ခုႏွစ္မွ ၁၉၅၅ ခုႏွစ္ထိ မူလတန္း ေက်ာင္းဆရာ အျဖစ္ ဝင္ေရာက္ လုပ္ကိုင္ခဲ့ၿပီး၊ ၁၉၅၅ ခုႏွစ္မွ ၁၉၇၇ ခုႏွစ္ထိ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕ ေရွးေဟာင္း သုေတသန ဌာနခြဲတြင္ ရခိုင္ ျမန္မာ ပ႑ိတ္ အျဖစ္ တာဝန္ ထမ္းေဆာင္ခဲ့သည္။ ယခုလက္ရွိ ေျမာက္ဦး ေရွးေဟာင္း သုေတသန ျပတိုက္ႀကီးသည္ ဆရာႀကီး စုေဆာင္း တည္ေဆာက္ခဲ့ေသာ ျပတုိက္ႀကီး ျဖစ္သည္။
၁၉၇၇ ခုႏွစ္ မွ ၁၉၈၃ ခုႏွစ္ထိ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕ ေရွးေဟာင္း သုေတသန ဌာနခြဲတြင္ အၾကံေပး ပုဂၢိဳလ္ အျဖစ္ ဆက္လက္ တာဝန္ ထမ္းေဆာင္ခဲ့သည္။
၁၉၈ဝ ခုႏွစ္မွ ၁၉၈၃ ခုႏွစ္ထိ တူးေဖာ္ခဲ့ေသာ ရခိုင္ ေဝသာလီၿမိဳ႕ေဟာင္း တူးေဖာ္မႈ လုပ္ငန္းတြင္ ကိုယ္တိုင္ကိုယ္က် ပါဝင္ တူးေဖာ္ ေဆာင္႐ြက္ခဲ့သည္။
ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕ ဘုရားသမိုင္း (၁၃ဝ၁ ခုႏွစ္ ပုံႏွိပ္)၊ ဦးရာဇ္ ေတာင္ ဘုရား သမိုင္းက်မ္း ျပင္ဆင္ ျဖည့္စြက္ခ်က္ (ပံုႏိွပ္) (၁၉၅၂ – ၅၃)၊ ရကၡိဳင္ အမ်ိဳးသမီး သူရဲေကာင္း အတၳဳပတၲိ (၁၉၅၃ – ၅၄) (ပံုႏိွပ္)၊ ရကၡိဳင္ ရာဇဝင္ သေသၤပက်မ္း (၁၉၅၄ – ၅၅) ပံုႏွိပ္၊ ဝသဲ ဘုရားသမိုင္း (ပံုႏွိပ္)၊ ရွင္သတ္ ဘုရားသမိုင္း (ပံုႏွိပ္) မ်ားအား ပံုႏွိပ္ ထုတ္ေဝခဲ့သည္။ ရကၡိဳင္ ကဗ်ာေပါင္းခ်ဳပ္၊ ရကၡိဳင္ ရာဇဝင္ ဘာသာျပန္၊ ရကၡိဳင္ဒဂၤါးမ်ား (ဘာသာျပန္)၊ ရကၡိဳင္ ဓာတ္ေတာ္ဘုရား ေစတီမ်ားႏွင့္ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕ တန္းခိုးႀကီး ဘုရားမ်ား၊ သမိုင္း က်မ္းစာမ်ားကို ေရးသား ျပဳစုၿပီး ဘ႑ာေရး ဝန္ႀကီး ဆာဦးထြန္းေအာင္ေက်ာ္ ထံတြင္ အပ္ခဲ့သည္။
အံေတာ္သိမ္ ဘုရားသမိုင္းက်မ္း၊ သဲထက္ ဘုရားသမိုင္း၊ ထီးေတာ္မိုး ဘုရားသမိုင္း၊ ေဘာင္းဒြတ္နတ္ေတာင္ ဘုရားသမိုင္း၊ ေဝသာလီ ဘုရားႀကီးသမိုင္း၊ သိမ္ေတာ္ႀကီး ဘုရားသမိုင္း၊ မဟာထီး ဘုရားသမိုင္း၊ ပါးေတာ္ ဘုရားသမိုင္း၊ ဘုရားေပၚ ဘုရားသမိုင္း၊ သွ်စ္ေသာင္း ဘုရားသမိုင္း၊ မဂၤလာ ဓာတ္ေ႐ႊကူ ဘုရားသမိုင္းမ်ားကို လကၤာ စကားေျပ ေမာ္ကြန္း စသည့္တုိ႕ျဖင့္ ေရးသား ထုတ္ေဝခဲ့သည္။
ဓညဝတီ မဂၢင္း စာတည္း၊ အယ္ဒီတာ အျဖစ္ တာဝန္ယူ ထုတ္ေဝခဲ့သည္။ ဓညဝတီ စာေစာင္၊ ဓညဝတီ မဂၢဇင္း၊ ရခိုင္တန္ေဆာင္ မဂၢဇင္း၊ မႏၩေလး ျပည္သူ႕ဂ်ာနယ္၊ ရန္ကုန္ မဂၢဇင္း၊ စံုေထာက္ မဂၢဇင္း၊ ယဥ္ေက်းမႈ စာေစာင္၊ ရခိုင္ မဂၢဇင္း၊ စစ္ေတြ ေကာလိပ္ မဂၢဇင္း၊ ရခိုင္ ျပည္နယ္ စာေစာင္၊ ဝရာဇ္ေျမ မဂၢဇင္းမ်ားတြင္ ဦးဦးသာထြန္း၊ ဦးသူရိယ အစရွိေသာ ကေလာင္ အမည္မ်ားျဖင့္ ေဆာင္းပါးမ်ား ေရးသားခဲ့သည္။
ၿမိဳ႕ေစာင့္နတ္ ေဒဝတာဗလီ ပူေဇာ္က်မ္း၊ အဥၨန နိဒါန္း ေဆးက်မ္း၊ ရခုိင္စည္ ျပဳလုပ္ပံုႏွင့္ တီးကြက္၊ တီးလုံးမ်ား၊ ကဗ်ာမ်ား စုေပါင္း စာတမ္း၊ ရခိုင္ ထိမ္းျမားမဂၤလာ ပန္းတ်ား တီးလံုး၊ တီးကြက္ႏွင့္ ျပဳလုပ္ပံု အတိုင္းအတာ စာတမ္း၊ ရခိုင္ သတ္ပံု သတ္ၫႊန္းခြဲထားျခင္း အဓိပၸာယ္ထြက္ပံု စာတမ္း၊ ရခိုင္ပလြီ (ျ႕ြပီ) အမ်ိဳးမ်ိဳး ျပဳလုပ္ပံု အတိုင္းအတာ စာတမ္း၊ သွ်ိဳင္ဒိုင္၊ ေကာက္ဦးဆြမ္းတင္၊ ပုိးဝါ၊ ဗုဒၶ ပူဇနိယ ဆီမီးခြက္ အက၊ ေတးျခင္းကဗ်ာ စသည္တုိ႕ကုိ ေရးသား ျပဳစုခဲ့သည္။
ဆင္ယင္ ထံုးဖြဲ႕မႈက်မ္း (မူၾကမ္း)၊ ရခိုင္ ရာဇဝင္ (မူၾကမ္း)၊ ရခိုင္အကၡ ဆင္းသက္လာပံုက်မ္း (မူၾကမ္း)၊ ရခိုင္ ေက်ာက္စာ ေပါင္းခ်ဳပ္က်မ္း (မူၾကမ္း)၊ ရခိုင္ဘုရင္ သမိုင္းက်မ္း (မူၾကမ္း)၊ ရခိုင္သား ေဒါင္းမာတင္ (မူၾကမ္း)၊ သွ်င္ဦးျမဝါက်မ္း (မူၾကမ္း)၊ ရခိုင္မင္းသမီး ဧျခင္း ရွင္းလင္းခ်က္ (မူၾကမ္း)၊ ဗ်ာလစာတမ္း (မူၾကမ္း)၊ ေက်ာက္ေတာ္ၿမိဳ႕ ေသလာဂီရီ ေမာပဗၺတ ေတာင္ေျခရင္းမွ ေတြ႕ခဲ့ရေသာ ေက်ာက္ဆစ္လက္ရာမ်ား သုေတသနျပဳခ်က္ (မူၾကမ္း) စသည္တုိ႕ကို ေရးသား ျပဳစုခဲ့သည္။
ၾသစေၾတးလ်ႏိုင္ငံ အမ်ိဳးသား တကၠသိုလ္ သုေတသီ PAMELA GUTMAN ၏ ANCIENT ARAKAN က်မ္း ျပဳစုစဥ္တြင္ လည္းေကာင္း၊ ျပင္သစ္ႏိုင္ငံ၊ ပါရီၿမိဳ႕မွ ပါေမာကၡ ေရာဖတ္ဆာဗ္ရ္ (BERNOT) အတြက္ ရခိုင္ပံုျပင္ လိပ္ကန္ဖာမ ဝတၴဳႏွင့္ က်ီးျဖဴ႐ြာ စာတမ္းမ်ားကို လည္းေကာင္း၊ ျပင္သစ္ႏိုင္ငံ ပါေမာကၡ ဦးလွသိန္း (ေခၚ) ဂြ်န္န္အိုကဲလ္ဖို႕၏ ေစတီ အေဆာက္အအံုႏွင့္ နန္း အေဆာက္အအံု စာတမ္းကို လည္းေကာင္း၊ အေမရိကန္ႏိုင္ငံ အာရွေဖာင္ေဒးရွင္း အတြင္းေရးမွဴး ေဒးဗစ္စတိမ္းဗာစ္၏ ေဝသာလီ ေက်ာက္႐ုပ္တု ဆင္းတုမ်ား၏ ႏွစ္ေပါင္း ၾကာေညာင္းမႈအား တိုင္းတာမႈ စာတမ္းကို လည္းေကာင္း၊ ဂ်ပန္ႏိုင္ငံ ပါေမာကၡ အိုႏို တိုရ႐ူႏွင့္ ရခိုင္ စကားေျပာ ေလယူေလသိမ္း အသံထြက္ပုံ စာတမ္းႏွင့္ ေဘာင္းဒြတ္ အရပ္တြင္ ရွိေသာ ဒတ္ခ်္ ေကာင္ဆယ္လာ အေဆာက္အအံု ပံုစံႏွင့္ ကူးသန္း ေရာင္းဝယ္ခဲ့ပုံ စာတမ္းကို လည္းေကာင္း ေရးသား ျပဳစုရာတြင္ ကူညီခဲ့သည္။
ႏိုင္ငံေတာ္ အစိုးရ ယဥ္ေက်းမႈ ဌာနႏွင့္ အျခား ပုဂၢိဳလ္တုိ႔ကိုလည္း ဆရာႀကီးသည္ ကူညီေပးခဲ့သည္။ ဦးမင္းႏိုင္၏ ျပည္ေထာင္စု အကပေဒသာ စာအုပ္ (၁၉၅၉)၊ ရခိုင္ တိုင္းရင္းသား လူမ်ိဳး ျဖစ္စဥ္ႏွင့္ ဓေလ့ထံုးစံမ်ား စာအုပ္၊ တိုင္းရင္းသား ယဥ္ေက်းမႈ ႐ိုးရာ ဓေလ့ထံုးစံမ်ား၊ ရခိုင္ျပည္နယ္ ဘ႑ာတိုက္ႀကီးမ်ားက်မ္း၊ ရခိုင္႐ိုးရာ စည္ေတာ္ႏွင့္ တူရိယာ တီးကြက္မ်ား စာတမ္း၊ ျမန္မာ ေဝါဟာရ အဘိဓာန္က်မ္း ျပဳစုစဥ္ ေဝါဟာရ စာလံုးမ်ား ျပဳစုၿပီး ေပးပုိ႕ျခင္း၊ ရခိုင္ ေဝါဟာရ အဘိဓာန္ ျပဳစုစဥ္ ေဝါဟာရ စာလံုးမ်ားႏွင့္ အဓိပၸါယ္ ဖြင့္ဆိုခ်က္၊ က်မ္း ကိုးကားခ်က္မ်ား စာအုပ္ ျပဳစုျခင္း၊ ၁၉၇၆ – ၇၇ ခု ရခိုင္ျပည္နယ္ေန႕၊ ရခိုင္ျပည္နယ္၊ တံဆိပ္၊ ရခိုင္႐ိုးရာ က်ား/မ ဝတ္စံု စာတမ္း၊ ရခိုင္ျပည္နယ္ ျဖစ္စဥ္သမိုင္း၊ ေျမာက္ဦးလမ္းၫႊန္ စသည္တို႕ကို ပါဝင္ ကူညီ ေရးသား ျပဳစုခဲ့သည္။
အထက္တန္း ပညာ ဦးစီးဌာန ၫႊန္ခ်ဳပ္ (ျငိမ္း) ပါေမာကၡ ဦးစံသာေအာင္ အတြက္လည္း ၁၉၇၂ ခု အဘိဓမၼာ ေကာက္ႏုတ္ခ်က္ ပုရပိုက္ကို မိုက္ခ႐ိုဖလင္ ႐ိုက္ႏွိပ္ရန္ အတြက္ လည္းေကာင္း၊ ဂဝိက႑ ပါသဏက်မ္း ေပမူကို မိုက္ခ႐ိုဖလင္ ႐ိုက္ႏိုင္ရန္ လည္းေကာင္း၊ လွ်ိဳဝွက္ေက်ာက္စာ ဂဏန္းေရးနည္း ေပမူကုိ မုိက္က႐ိုဖလင္ ႐ုိက္ရန္ လည္းေကာင္း၊ ေအဒီ ၆ ရာစုႏွင့္ ယင္းမတုိင္မီက ရခုိင္ျပည္နယ္သုံး အကၡရာစာအုပ္ ျပဳစုရာတြင္ လည္းေကာင္း၊ အနႏၵစျႏၵား ၈ ရာစု ရခုိင္ ေဝသာလီ စာအုပ္ ျပဳစုရာတြင္ လည္းေကာင္း၊ ရခုိင္ဒဂၤါးမ်ား သမိုင္း ျပဳစုရာတြင္ လည္းေကာင္း၊ ဗုဒၶ အႏုပညာ (Buddhist Art of Ancient Arakan) စာအုပ္ျပဳစုရာတြင္ လည္းေကာင္း ပါဝင္ ကူညီခဲ့သည္။
၁၉၅၉ ခုႏွစ္မွာ ျမန္မာ့ အသံ ေရဒီယုိမွ ရခုိင္အသံကုိ အစဆုံး အသံလႊင့္ခဲ့သည္။ တိမ္ျမဳပ္ ေပ်ာက္ကြယ္ သြားခဲ့ၿပီ ျဖစ္ေသာ ရခုိင္ယဥ္ေက်းမႈ အေမြအႏွစ္၊ ရခုိင္သမိုင္း၊ ရခုိင့္စာေပ၊ ရခုိင့္႐ုိးရာ ဓေလ့ ထုံးတမ္းစဥ္လာမ်ားအား ကမာၻက သိေအာင္ ရွာေဖြစုေဆာင္း ေလ့လာ ေဖာ္ထုတ္ခဲ့သည္။ ထိန္းသိမ္း ေစာင့္ေရွာက္ခဲ့သည္။ ရခုိင္သူ၊ ရခုိင္သားမ်ားကုိလည္း ရခုိင့္ယဥ္ေက်းမႈ အေမြအႏွစ္၊ ရခုိင့္သမုိင္း၊ ရခုိင့္စာေပ၊ ရခုိင့္႐ိုးရာ ဓေလ့ထုံးတမ္းစဥ္လာ ေဖာ္ထုတ္ ထိန္းသိမ္း ကာကြယ္ ေစာင့္ေရွာက္ရန္လည္း အၿမဲ ေဆာ္ၾသခဲ့သည္။
ဆရာႀကီး သည္ ရခုိင့္ ယဥ္ေက်းမႈ အေမြအႏွစ္၊ ရခုိင့္သမုိင္း၊ ရခုိင္စာေပ၊ ရခုိင့္႐ုိးရာ ထုံးထမ္းစဥ္လာမ်ားကုိ ေဖာ္ထုတ္ခဲ့ေသာ ဖခင္ႀကီး ျဖစ္သည္။
ဆရာႀကီးသည္ ရခုိင္ ဒီမုိကေရစီ ရရွိေရး၊ တုိင္းရင္းသားမ်ား တန္းတူ အခြင့္အေရး ရရွိေရး အတြက္လည္း စြမ္းစြမ္းတမံ ေရွ႕တန္းမွ ဦးေဆာင္ဦး႐ြက္ ေဆာင္႐ြက္ခဲ့သည္။ ရခုိင္ ဒီမုိကေရစီ အဖြဲ႕ခ်ဳပ္တြင္ နာယကႀကီး အျဖစ္ ထမ္းေဆာင္ခဲ့ၿပီး ေက်ာက္ေတာ္ၿမိဳ႕ မဲဆႏၵနယ္ အမွတ္ (၁) တြင္ ျပည္သူ႕ လႊတ္ေတာ္ ကုိယ္စားလွယ္ေလာင္း တဦးလည္း ျဖစ္သည္။ ဆရာႀကီးသည္ ရခုိင္ ဒီမုိကေရစီ အဖြဲ႕ခ်ဳပ္၏ စည္း႐ုံးေရး ခရီးစဥ္ အျဖစ္ အနယ္နယ္ အရပ္ရပ္သုိ႕ မဲဆြယ္ တရားေဟာ ထြက္စဥ္ မင္းျပားၿမိဳ႕နယ္၊ ျပားေခ်ာင္း ေက်း႐ြာ မဲဆြယ္ တရားေဟာပြဲတြင္ တရားေဟာ ေနစဥ္ ဖမ္းဆီးခံရၿပီး ေထာင္သြင္း အက်ဥ္းခ် ခံခဲ့ရသည္။
ဆရာႀကီးအား အမ်ဳိးသားေရး တရားေဟာသည္ စသည္ျဖင့္ အမ်ဳိးမ်ဳိး စြဲခ်က္တင္ၿပီး ဖမ္းဆီးခဲ့ျခင္း ျဖစ္သည္။ နဝတ/ နအဖ စစ္အစုိးရ၏ တုိင္းျပည္အေပၚ မတရား ေစာ္ကားမႈမ်ားကုိ ဆရာႀကီး၏ အခ်က္က်က် ေဝဖန္ ေဟာေျပာမႈမ်ားေၾကာင့္ နဝတ/ နအဖ စစ္ဝါဒီမ်ား၊ ဗမာ လူမ်ဳိးႀကီး ဝါဒီမ်ားအား အနာေပၚ တုတ္က်သကဲ့သုိ႕ ဆတ္ဆတ္ထိ မခံမရပ္ႏုိင္ ျဖစ္ခဲ့ရသည္။
ထုိ႕ေၾကာင့္ ဆရာႀကီးအား အၿငိဳးထားကာ မတရား ဖမ္းဆီးခဲ့ျခင္း ျဖစ္ၿပီး ေထာင္ဒဏ္ ၃ ႏွစ္ အျပစ္ေပးကာ စစ္ေတြေထာင္တြင္ အက်ဥ္းခ် ထားခဲ့သည္။ ေထာင္က်ၿပီး ၅ လ အၾကာ ၁၉၉ဝ ၾသဂုတ္ ၁၄ တြင္ ကြယ္လြန္ခဲ့သည္။ (ေထာင္ထဲတြင္ နဝတ/ နအဖ စစ္ဝါဒီမ်ားက ဆရာႀကီးအား ထမင္းေကြ်းရာတြင္ စိန္ အစ ရွိေသာ အဆိပ္ပါသည့္ အစားအစာမ်ားအား ေန႕စဥ္လုိလုိ အနည္းငယ္ ထည့္ေကြ်း လုပ္ၾကံခဲ့သည္ဟု ရခိုင္ အမ်ိဳးသားမ်ားက ယံုၾကည္ေနၾကသည္။)။ သို႕ေသာ္လည္း နဝတ/ နအဖ စစ္ဝါဒီမ်ားက ဆရာႀကီး ေသဆုံးရျခင္းသည္ ဦးေခါင္းတြင္ ေသြးမတိတ္သည့္ ေရာဂါ (Cerebral Haemorrhage) ျဖင့္ အက်ဥ္းေထာင္ ေဆး႐ုံတြင္ ေသဆုံးခဲ့ရျခင္း ျဖစ္ေၾကာင္း The Truth အမည္ရွိ ေဆာင္းပါးမ်ားကို လုပ္ၾကံ ဖန္တီး ေရးသားခဲ့သည္။
ဆရာႀကီး၏ အေလာင္းကို သူ၏ဇာတိ ခ်က္ႀကြီ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕သို႕ ယူေဆာင္လာခဲ့ၿပီး ဆရာႀကီး အလြန္ တန္ဖိုးထားခဲ့ေသာ ရန္ေအာင္ေဇယ် (ေခၚ ) သွ်စ္ေသာင္း ပုထိုးေတာ္ႀကီး ဘုရားရိပ္တြင္ ေျမျမႇဳပ္ သၿဂႋဳဟ္ခဲ့သည္။
ရခိုင္ ျပည္လံုးဆိုင္ရာ ေက်ာင္းသားႏွင့္ လူငယ္မ်ား အစည္းအ႐ံုး (ရကလစ) ရဲ႕ (၁၈) ႏွစ္ေျမာက္ ခုိင့္ ယဥ္ေက်းမႈ အေမြအႏွစ္၊ ရခုိင့္သမုိင္း၊ ရခုိင္စာေပ၊ ရခုိင့္႐ုိးရာ ထုံးထမ္း စဥ္လာမ်ားကုိ ေဖာ္ထုတ္ခဲ့ေသာ ဖခင္ႀကီး ဦးဦးသာထြန္း၊ ရခိုင္ ဒီမိုကေရစီ အဖြဲ႕ခ်ဳပ္ (နာယက) က်ဆံုးျခင္း ဝမ္းနည္း ေအာက္ေမ့ဖြယ္ အထိမ္းအမွတ္၊ ၂ဝဝ၈ ၾသဂုတ္လ ၁၄ ရက္ လက္ကမ္း စာေစာင္ကေန “ဦးဦးသာထြန္း အတၴဳပၸတၲိ အက်ဥ္း” ကို ျပန္လည္ ကူးယူ ေဖာ္ျပတာ ျဖစ္ပါတယ္။
ဦးဦးသာထြန္း
ဆရာႀကီး ဦးဦးသာထြန္းကုိ ရခိုင္ျပည္နယ္၊ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕ ေညာင္ပင္ေစ်း႐ြာ အနီး အဖ ဦးေကာင္းစံ႐ႊီ၊ အမိ ေဒၚေအာင္ြ႔ြကဇံတုိ႕မွ ၁၉၁၇ ခု၊ ႏိုဝင္ဘာလ ၂၃ ရက္၊ ေသာၾကာေန႕တြင္ ဖြားျမင္ခဲ့သည္။ တဦးတည္းေသာသား ျဖစ္သည္။ ငယ္စဥ္မွ စ၍ အဘိုးျဖစ္သူ ရာဇဝင္ ဆရာႀကီး ဦးသာထြန္းေအာင္က ရခိုင္ ရာဇဝင္၊ ေဆးက်မ္း၊ နကၡတ္က်မ္း၊ ပူရာဏ္က်မ္းမ်ားအား ႏုတ္တိုက္အာဂံု သင္ၾကား ေပးခဲ့သည္။ နဝမတန္းတြင္ ပညာသင္ ၾကားေနစဥ္ ဖခင္ ကြယ္လြန္ေသာေၾကာင့္ ေက်ာင္းထြက္လိုက္ရၿပီး ရဟန္း ပုဂၢိဳလ္တုိ႕ထံတြင္ သကၠဋ ပါဠိ၊ သမိုင္း၊ အင္း၊ ေဗဒင္ႏွင့္ အျခား ေလာကီ ပညာရပ္မ်ားကို သင္ၾကား ေလ့လာ ဆည္းပူးခဲ့သည္။
၁၉၅ဝ ခုႏွစ္မွ ၁၉၅၅ ခုႏွစ္ထိ မူလတန္း ေက်ာင္းဆရာ အျဖစ္ ဝင္ေရာက္ လုပ္ကိုင္ခဲ့ၿပီး၊ ၁၉၅၅ ခုႏွစ္မွ ၁၉၇၇ ခုႏွစ္ထိ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕ ေရွးေဟာင္း သုေတသန ဌာနခြဲတြင္ ရခိုင္ ျမန္မာ ပ႑ိတ္ အျဖစ္ တာဝန္ ထမ္းေဆာင္ခဲ့သည္။ ယခုလက္ရွိ ေျမာက္ဦး ေရွးေဟာင္း သုေတသန ျပတိုက္ႀကီးသည္ ဆရာႀကီး စုေဆာင္း တည္ေဆာက္ခဲ့ေသာ ျပတုိက္ႀကီး ျဖစ္သည္။
၁၉၇၇ ခုႏွစ္ မွ ၁၉၈၃ ခုႏွစ္ထိ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕ ေရွးေဟာင္း သုေတသန ဌာနခြဲတြင္ အၾကံေပး ပုဂၢိဳလ္ အျဖစ္ ဆက္လက္ တာဝန္ ထမ္းေဆာင္ခဲ့သည္။
၁၉၈ဝ ခုႏွစ္မွ ၁၉၈၃ ခုႏွစ္ထိ တူးေဖာ္ခဲ့ေသာ ရခိုင္ ေဝသာလီၿမိဳ႕ေဟာင္း တူးေဖာ္မႈ လုပ္ငန္းတြင္ ကိုယ္တိုင္ကိုယ္က် ပါဝင္ တူးေဖာ္ ေဆာင္႐ြက္ခဲ့သည္။
ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕ ဘုရားသမိုင္း (၁၃ဝ၁ ခုႏွစ္ ပုံႏွိပ္)၊ ဦးရာဇ္ ေတာင္ ဘုရား သမိုင္းက်မ္း ျပင္ဆင္ ျဖည့္စြက္ခ်က္ (ပံုႏိွပ္) (၁၉၅၂ – ၅၃)၊ ရကၡိဳင္ အမ်ိဳးသမီး သူရဲေကာင္း အတၳဳပတၲိ (၁၉၅၃ – ၅၄) (ပံုႏိွပ္)၊ ရကၡိဳင္ ရာဇဝင္ သေသၤပက်မ္း (၁၉၅၄ – ၅၅) ပံုႏွိပ္၊ ဝသဲ ဘုရားသမိုင္း (ပံုႏွိပ္)၊ ရွင္သတ္ ဘုရားသမိုင္း (ပံုႏွိပ္) မ်ားအား ပံုႏွိပ္ ထုတ္ေဝခဲ့သည္။ ရကၡိဳင္ ကဗ်ာေပါင္းခ်ဳပ္၊ ရကၡိဳင္ ရာဇဝင္ ဘာသာျပန္၊ ရကၡိဳင္ဒဂၤါးမ်ား (ဘာသာျပန္)၊ ရကၡိဳင္ ဓာတ္ေတာ္ဘုရား ေစတီမ်ားႏွင့္ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕ တန္းခိုးႀကီး ဘုရားမ်ား၊ သမိုင္း က်မ္းစာမ်ားကို ေရးသား ျပဳစုၿပီး ဘ႑ာေရး ဝန္ႀကီး ဆာဦးထြန္းေအာင္ေက်ာ္ ထံတြင္ အပ္ခဲ့သည္။
အံေတာ္သိမ္ ဘုရားသမိုင္းက်မ္း၊ သဲထက္ ဘုရားသမိုင္း၊ ထီးေတာ္မိုး ဘုရားသမိုင္း၊ ေဘာင္းဒြတ္နတ္ေတာင္ ဘုရားသမိုင္း၊ ေဝသာလီ ဘုရားႀကီးသမိုင္း၊ သိမ္ေတာ္ႀကီး ဘုရားသမိုင္း၊ မဟာထီး ဘုရားသမိုင္း၊ ပါးေတာ္ ဘုရားသမိုင္း၊ ဘုရားေပၚ ဘုရားသမိုင္း၊ သွ်စ္ေသာင္း ဘုရားသမိုင္း၊ မဂၤလာ ဓာတ္ေ႐ႊကူ ဘုရားသမိုင္းမ်ားကို လကၤာ စကားေျပ ေမာ္ကြန္း စသည့္တုိ႕ျဖင့္ ေရးသား ထုတ္ေဝခဲ့သည္။
ဓညဝတီ မဂၢင္း စာတည္း၊ အယ္ဒီတာ အျဖစ္ တာဝန္ယူ ထုတ္ေဝခဲ့သည္။ ဓညဝတီ စာေစာင္၊ ဓညဝတီ မဂၢဇင္း၊ ရခိုင္တန္ေဆာင္ မဂၢဇင္း၊ မႏၩေလး ျပည္သူ႕ဂ်ာနယ္၊ ရန္ကုန္ မဂၢဇင္း၊ စံုေထာက္ မဂၢဇင္း၊ ယဥ္ေက်းမႈ စာေစာင္၊ ရခိုင္ မဂၢဇင္း၊ စစ္ေတြ ေကာလိပ္ မဂၢဇင္း၊ ရခိုင္ ျပည္နယ္ စာေစာင္၊ ဝရာဇ္ေျမ မဂၢဇင္းမ်ားတြင္ ဦးဦးသာထြန္း၊ ဦးသူရိယ အစရွိေသာ ကေလာင္ အမည္မ်ားျဖင့္ ေဆာင္းပါးမ်ား ေရးသားခဲ့သည္။
ၿမိဳ႕ေစာင့္နတ္ ေဒဝတာဗလီ ပူေဇာ္က်မ္း၊ အဥၨန နိဒါန္း ေဆးက်မ္း၊ ရခုိင္စည္ ျပဳလုပ္ပံုႏွင့္ တီးကြက္၊ တီးလုံးမ်ား၊ ကဗ်ာမ်ား စုေပါင္း စာတမ္း၊ ရခိုင္ ထိမ္းျမားမဂၤလာ ပန္းတ်ား တီးလံုး၊ တီးကြက္ႏွင့္ ျပဳလုပ္ပံု အတိုင္းအတာ စာတမ္း၊ ရခိုင္ သတ္ပံု သတ္ၫႊန္းခြဲထားျခင္း အဓိပၸာယ္ထြက္ပံု စာတမ္း၊ ရခိုင္ပလြီ (ျ႕ြပီ) အမ်ိဳးမ်ိဳး ျပဳလုပ္ပံု အတိုင္းအတာ စာတမ္း၊ သွ်ိဳင္ဒိုင္၊ ေကာက္ဦးဆြမ္းတင္၊ ပုိးဝါ၊ ဗုဒၶ ပူဇနိယ ဆီမီးခြက္ အက၊ ေတးျခင္းကဗ်ာ စသည္တုိ႕ကုိ ေရးသား ျပဳစုခဲ့သည္။
ဆင္ယင္ ထံုးဖြဲ႕မႈက်မ္း (မူၾကမ္း)၊ ရခိုင္ ရာဇဝင္ (မူၾကမ္း)၊ ရခိုင္အကၡ ဆင္းသက္လာပံုက်မ္း (မူၾကမ္း)၊ ရခိုင္ ေက်ာက္စာ ေပါင္းခ်ဳပ္က်မ္း (မူၾကမ္း)၊ ရခိုင္ဘုရင္ သမိုင္းက်မ္း (မူၾကမ္း)၊ ရခိုင္သား ေဒါင္းမာတင္ (မူၾကမ္း)၊ သွ်င္ဦးျမဝါက်မ္း (မူၾကမ္း)၊ ရခိုင္မင္းသမီး ဧျခင္း ရွင္းလင္းခ်က္ (မူၾကမ္း)၊ ဗ်ာလစာတမ္း (မူၾကမ္း)၊ ေက်ာက္ေတာ္ၿမိဳ႕ ေသလာဂီရီ ေမာပဗၺတ ေတာင္ေျခရင္းမွ ေတြ႕ခဲ့ရေသာ ေက်ာက္ဆစ္လက္ရာမ်ား သုေတသနျပဳခ်က္ (မူၾကမ္း) စသည္တုိ႕ကို ေရးသား ျပဳစုခဲ့သည္။
ၾသစေၾတးလ်ႏိုင္ငံ အမ်ိဳးသား တကၠသိုလ္ သုေတသီ PAMELA GUTMAN ၏ ANCIENT ARAKAN က်မ္း ျပဳစုစဥ္တြင္ လည္းေကာင္း၊ ျပင္သစ္ႏိုင္ငံ၊ ပါရီၿမိဳ႕မွ ပါေမာကၡ ေရာဖတ္ဆာဗ္ရ္ (BERNOT) အတြက္ ရခိုင္ပံုျပင္ လိပ္ကန္ဖာမ ဝတၴဳႏွင့္ က်ီးျဖဴ႐ြာ စာတမ္းမ်ားကို လည္းေကာင္း၊ ျပင္သစ္ႏိုင္ငံ ပါေမာကၡ ဦးလွသိန္း (ေခၚ) ဂြ်န္န္အိုကဲလ္ဖို႕၏ ေစတီ အေဆာက္အအံုႏွင့္ နန္း အေဆာက္အအံု စာတမ္းကို လည္းေကာင္း၊ အေမရိကန္ႏိုင္ငံ အာရွေဖာင္ေဒးရွင္း အတြင္းေရးမွဴး ေဒးဗစ္စတိမ္းဗာစ္၏ ေဝသာလီ ေက်ာက္႐ုပ္တု ဆင္းတုမ်ား၏ ႏွစ္ေပါင္း ၾကာေညာင္းမႈအား တိုင္းတာမႈ စာတမ္းကို လည္းေကာင္း၊ ဂ်ပန္ႏိုင္ငံ ပါေမာကၡ အိုႏို တိုရ႐ူႏွင့္ ရခိုင္ စကားေျပာ ေလယူေလသိမ္း အသံထြက္ပုံ စာတမ္းႏွင့္ ေဘာင္းဒြတ္ အရပ္တြင္ ရွိေသာ ဒတ္ခ်္ ေကာင္ဆယ္လာ အေဆာက္အအံု ပံုစံႏွင့္ ကူးသန္း ေရာင္းဝယ္ခဲ့ပုံ စာတမ္းကို လည္းေကာင္း ေရးသား ျပဳစုရာတြင္ ကူညီခဲ့သည္။
ႏိုင္ငံေတာ္ အစိုးရ ယဥ္ေက်းမႈ ဌာနႏွင့္ အျခား ပုဂၢိဳလ္တုိ႔ကိုလည္း ဆရာႀကီးသည္ ကူညီေပးခဲ့သည္။ ဦးမင္းႏိုင္၏ ျပည္ေထာင္စု အကပေဒသာ စာအုပ္ (၁၉၅၉)၊ ရခိုင္ တိုင္းရင္းသား လူမ်ိဳး ျဖစ္စဥ္ႏွင့္ ဓေလ့ထံုးစံမ်ား စာအုပ္၊ တိုင္းရင္းသား ယဥ္ေက်းမႈ ႐ိုးရာ ဓေလ့ထံုးစံမ်ား၊ ရခိုင္ျပည္နယ္ ဘ႑ာတိုက္ႀကီးမ်ားက်မ္း၊ ရခိုင္႐ိုးရာ စည္ေတာ္ႏွင့္ တူရိယာ တီးကြက္မ်ား စာတမ္း၊ ျမန္မာ ေဝါဟာရ အဘိဓာန္က်မ္း ျပဳစုစဥ္ ေဝါဟာရ စာလံုးမ်ား ျပဳစုၿပီး ေပးပုိ႕ျခင္း၊ ရခိုင္ ေဝါဟာရ အဘိဓာန္ ျပဳစုစဥ္ ေဝါဟာရ စာလံုးမ်ားႏွင့္ အဓိပၸါယ္ ဖြင့္ဆိုခ်က္၊ က်မ္း ကိုးကားခ်က္မ်ား စာအုပ္ ျပဳစုျခင္း၊ ၁၉၇၆ – ၇၇ ခု ရခိုင္ျပည္နယ္ေန႕၊ ရခိုင္ျပည္နယ္၊ တံဆိပ္၊ ရခိုင္႐ိုးရာ က်ား/မ ဝတ္စံု စာတမ္း၊ ရခိုင္ျပည္နယ္ ျဖစ္စဥ္သမိုင္း၊ ေျမာက္ဦးလမ္းၫႊန္ စသည္တို႕ကို ပါဝင္ ကူညီ ေရးသား ျပဳစုခဲ့သည္။
အထက္တန္း ပညာ ဦးစီးဌာန ၫႊန္ခ်ဳပ္ (ျငိမ္း) ပါေမာကၡ ဦးစံသာေအာင္ အတြက္လည္း ၁၉၇၂ ခု အဘိဓမၼာ ေကာက္ႏုတ္ခ်က္ ပုရပိုက္ကို မိုက္ခ႐ိုဖလင္ ႐ိုက္ႏွိပ္ရန္ အတြက္ လည္းေကာင္း၊ ဂဝိက႑ ပါသဏက်မ္း ေပမူကို မိုက္ခ႐ိုဖလင္ ႐ိုက္ႏိုင္ရန္ လည္းေကာင္း၊ လွ်ိဳဝွက္ေက်ာက္စာ ဂဏန္းေရးနည္း ေပမူကုိ မုိက္က႐ိုဖလင္ ႐ုိက္ရန္ လည္းေကာင္း၊ ေအဒီ ၆ ရာစုႏွင့္ ယင္းမတုိင္မီက ရခုိင္ျပည္နယ္သုံး အကၡရာစာအုပ္ ျပဳစုရာတြင္ လည္းေကာင္း၊ အနႏၵစျႏၵား ၈ ရာစု ရခုိင္ ေဝသာလီ စာအုပ္ ျပဳစုရာတြင္ လည္းေကာင္း၊ ရခုိင္ဒဂၤါးမ်ား သမိုင္း ျပဳစုရာတြင္ လည္းေကာင္း၊ ဗုဒၶ အႏုပညာ (Buddhist Art of Ancient Arakan) စာအုပ္ျပဳစုရာတြင္ လည္းေကာင္း ပါဝင္ ကူညီခဲ့သည္။
၁၉၅၉ ခုႏွစ္မွာ ျမန္မာ့ အသံ ေရဒီယုိမွ ရခုိင္အသံကုိ အစဆုံး အသံလႊင့္ခဲ့သည္။ တိမ္ျမဳပ္ ေပ်ာက္ကြယ္ သြားခဲ့ၿပီ ျဖစ္ေသာ ရခုိင္ယဥ္ေက်းမႈ အေမြအႏွစ္၊ ရခုိင္သမိုင္း၊ ရခုိင့္စာေပ၊ ရခုိင့္႐ုိးရာ ဓေလ့ ထုံးတမ္းစဥ္လာမ်ားအား ကမာၻက သိေအာင္ ရွာေဖြစုေဆာင္း ေလ့လာ ေဖာ္ထုတ္ခဲ့သည္။ ထိန္းသိမ္း ေစာင့္ေရွာက္ခဲ့သည္။ ရခုိင္သူ၊ ရခုိင္သားမ်ားကုိလည္း ရခုိင့္ယဥ္ေက်းမႈ အေမြအႏွစ္၊ ရခုိင့္သမုိင္း၊ ရခုိင့္စာေပ၊ ရခုိင့္႐ိုးရာ ဓေလ့ထုံးတမ္းစဥ္လာ ေဖာ္ထုတ္ ထိန္းသိမ္း ကာကြယ္ ေစာင့္ေရွာက္ရန္လည္း အၿမဲ ေဆာ္ၾသခဲ့သည္။
ဆရာႀကီး သည္ ရခုိင့္ ယဥ္ေက်းမႈ အေမြအႏွစ္၊ ရခုိင့္သမုိင္း၊ ရခုိင္စာေပ၊ ရခုိင့္႐ုိးရာ ထုံးထမ္းစဥ္လာမ်ားကုိ ေဖာ္ထုတ္ခဲ့ေသာ ဖခင္ႀကီး ျဖစ္သည္။
ဆရာႀကီးသည္ ရခုိင္ ဒီမုိကေရစီ ရရွိေရး၊ တုိင္းရင္းသားမ်ား တန္းတူ အခြင့္အေရး ရရွိေရး အတြက္လည္း စြမ္းစြမ္းတမံ ေရွ႕တန္းမွ ဦးေဆာင္ဦး႐ြက္ ေဆာင္႐ြက္ခဲ့သည္။ ရခုိင္ ဒီမုိကေရစီ အဖြဲ႕ခ်ဳပ္တြင္ နာယကႀကီး အျဖစ္ ထမ္းေဆာင္ခဲ့ၿပီး ေက်ာက္ေတာ္ၿမိဳ႕ မဲဆႏၵနယ္ အမွတ္ (၁) တြင္ ျပည္သူ႕ လႊတ္ေတာ္ ကုိယ္စားလွယ္ေလာင္း တဦးလည္း ျဖစ္သည္။ ဆရာႀကီးသည္ ရခုိင္ ဒီမုိကေရစီ အဖြဲ႕ခ်ဳပ္၏ စည္း႐ုံးေရး ခရီးစဥ္ အျဖစ္ အနယ္နယ္ အရပ္ရပ္သုိ႕ မဲဆြယ္ တရားေဟာ ထြက္စဥ္ မင္းျပားၿမိဳ႕နယ္၊ ျပားေခ်ာင္း ေက်း႐ြာ မဲဆြယ္ တရားေဟာပြဲတြင္ တရားေဟာ ေနစဥ္ ဖမ္းဆီးခံရၿပီး ေထာင္သြင္း အက်ဥ္းခ် ခံခဲ့ရသည္။
ဆရာႀကီးအား အမ်ဳိးသားေရး တရားေဟာသည္ စသည္ျဖင့္ အမ်ဳိးမ်ဳိး စြဲခ်က္တင္ၿပီး ဖမ္းဆီးခဲ့ျခင္း ျဖစ္သည္။ နဝတ/ နအဖ စစ္အစုိးရ၏ တုိင္းျပည္အေပၚ မတရား ေစာ္ကားမႈမ်ားကုိ ဆရာႀကီး၏ အခ်က္က်က် ေဝဖန္ ေဟာေျပာမႈမ်ားေၾကာင့္ နဝတ/ နအဖ စစ္ဝါဒီမ်ား၊ ဗမာ လူမ်ဳိးႀကီး ဝါဒီမ်ားအား အနာေပၚ တုတ္က်သကဲ့သုိ႕ ဆတ္ဆတ္ထိ မခံမရပ္ႏုိင္ ျဖစ္ခဲ့ရသည္။
ထုိ႕ေၾကာင့္ ဆရာႀကီးအား အၿငိဳးထားကာ မတရား ဖမ္းဆီးခဲ့ျခင္း ျဖစ္ၿပီး ေထာင္ဒဏ္ ၃ ႏွစ္ အျပစ္ေပးကာ စစ္ေတြေထာင္တြင္ အက်ဥ္းခ် ထားခဲ့သည္။ ေထာင္က်ၿပီး ၅ လ အၾကာ ၁၉၉ဝ ၾသဂုတ္ ၁၄ တြင္ ကြယ္လြန္ခဲ့သည္။ (ေထာင္ထဲတြင္ နဝတ/ နအဖ စစ္ဝါဒီမ်ားက ဆရာႀကီးအား ထမင္းေကြ်းရာတြင္ စိန္ အစ ရွိေသာ အဆိပ္ပါသည့္ အစားအစာမ်ားအား ေန႕စဥ္လုိလုိ အနည္းငယ္ ထည့္ေကြ်း လုပ္ၾကံခဲ့သည္ဟု ရခိုင္ အမ်ိဳးသားမ်ားက ယံုၾကည္ေနၾကသည္။)။ သို႕ေသာ္လည္း နဝတ/ နအဖ စစ္ဝါဒီမ်ားက ဆရာႀကီး ေသဆုံးရျခင္းသည္ ဦးေခါင္းတြင္ ေသြးမတိတ္သည့္ ေရာဂါ (Cerebral Haemorrhage) ျဖင့္ အက်ဥ္းေထာင္ ေဆး႐ုံတြင္ ေသဆုံးခဲ့ရျခင္း ျဖစ္ေၾကာင္း The Truth အမည္ရွိ ေဆာင္းပါးမ်ားကို လုပ္ၾကံ ဖန္တီး ေရးသားခဲ့သည္။
ဆရာႀကီး၏ အေလာင္းကို သူ၏ဇာတိ ခ်က္ႀကြီ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕သို႕ ယူေဆာင္လာခဲ့ၿပီး ဆရာႀကီး အလြန္ တန္ဖိုးထားခဲ့ေသာ ရန္ေအာင္ေဇယ် (ေခၚ ) သွ်စ္ေသာင္း ပုထိုးေတာ္ႀကီး ဘုရားရိပ္တြင္ ေျမျမႇဳပ္ သၿဂႋဳဟ္ခဲ့သည္။
ရခိုင္ ျပည္လံုးဆိုင္ရာ ေက်ာင္းသားႏွင့္ လူငယ္မ်ား အစည္းအ႐ံုး (ရကလစ) ရဲ႕ (၁၈) ႏွစ္ေျမာက္ ခုိင့္ ယဥ္ေက်းမႈ အေမြအႏွစ္၊ ရခုိင့္သမုိင္း၊ ရခုိင္စာေပ၊ ရခုိင့္႐ုိးရာ ထုံးထမ္း စဥ္လာမ်ားကုိ ေဖာ္ထုတ္ခဲ့ေသာ ဖခင္ႀကီး ဦးဦးသာထြန္း၊ ရခိုင္ ဒီမိုကေရစီ အဖြဲ႕ခ်ဳပ္ (နာယက) က်ဆံုးျခင္း ဝမ္းနည္း ေအာက္ေမ့ဖြယ္ အထိမ္းအမွတ္၊ ၂ဝဝ၈ ၾသဂုတ္လ ၁၄ ရက္ လက္ကမ္း စာေစာင္ကေန “ဦးဦးသာထြန္း အတၴဳပၸတၲိ အက်ဥ္း” ကို ျပန္လည္ ကူးယူ ေဖာ္ျပတာ ျဖစ္ပါတယ္။
သွ်င္ျမ၀ါ
ေျမာက္ဦးနန္းစံ၊ ဘုရင္မင္းဗာဘုရင္ႀကီးသည္ မင္းဆရာျဖစ္ေသာသွ်င္ျမဝါအားရည္မွန္းလွ်က္ ထိုဆရာျမတ္ ၏အရိုးကို ၿမီေအာက္ဌာပနာထားေတာ္မူလွ်က္ ေတာင္ထြ႗္တခုေပၚ၌ ႀကီးစြာေသာေစတီႀကီးတဆူကို တည္ ထားေတာ္မူသည္။ ထိုဆရာႀကီးဦးျမဝါ၏က်န္ရစ္ေသာပစၥည္းမ်ားႏွင္႔ ေရႊေငြရတနာမ်ားကိုဌာပနာ ထည့္ကာ တည္ထားခသျဖင့္ ထိုေတာင္ကို ကနိထိတိုင္ ျမဝါေတာင္ ဟုလည္းေကာင္း၊ ျမဝါေစတီဟုလည္း ေကာင္းေခၚ တြင္သည္။
ဆရာႀကီးသွ်င္ျမဝါမွာ ရေသ႔ေယာဂီတဦးျဖစ္သည္။ ရခိုင္ရာဇဝင္သမိုင္းတြင္ ထင္ရွားေသာ မင္းမ်ိဳး မင္းႏြယ္ မွ ပုဂၢိဳလ္တဦးျဖစ္သည္။ မဇိၩမေဒသ၌ ေလာကီပညာအမ်ိဳးစံုကို ဗာရဏသီ ၿမိဳ႕ေတာ္၌ လည္းေကာင္း၊ မိဂ တာဝုန္ ေတာဟိ ဆရာဗိႆႏိုးထံတြင္လည္းေကာင္း၊ ႏွစ္ေပါင္း(၂၀) တိုင္ေအာင္ ေလာကီပညာရပ္မ်ားကို တတ္ေျမာက္ၿပီးေသာ္ မိမိရခိုင္ျပည္ႀကီးသို႔ျပန္လာကာေျမာက္ဦးၿမိဳ႕၏ေျမာက္ဘက္ေတာင္ညိဳေက်ာင္း တိုက္ ဝယ္ (နမႏၲာ ဓားက်မ္း) ႀကီးကို ျပဳစုရြီးသားခ ေသာ ပုဂိၢဳလ္ ထူးတဦးျဖစ္သည္။
သွ်င္ျမဝါ၏ဖခင္မွာ စိုင္းတင္ၿမိဳ႔စား (မဟာနႏၵသႀကၤန္) ျဖစ္သည္။ မယ္ေတာ္မွာ (ဆင္ကဲႀကီး ဦးေအာင္ထင္ ႏွင့္ ေစာသႏၲာ) ႐ို႔၏သမီးေတာ္ (ေဇယ်ေခမာ) ပင္ျဖစ္သည္။ သွ်င္ျမ၀ါ၏ မီြးဖြား သကၠရာဇ္မွာ (၈၅၄) ခု၊ ဝါေခါင္လျပည့္ ၾကသားပတီးနိ၊ မိုးထက္ အခ်ိန္ (၄) ဗဟိုရ္တြင္ ဖြားျမင္ ေတာ္မူသည္။ ငယ္စဥ္အခါက (ေမာင္ျမဝါ) ဟုေခၚတြင္သည္။ မယ္ေတာ္ႀကီး ေဇယ်ေခမာ၏ အစ္မေတာ္ (ေစနႏၵီ) ႏွင့္ (မင္းရာဇာ) ႐ို႕မွ သကၠရာဇ္ (၈၅၄) ခုနွစ္ ဝါေခါင္လျပည့္ေက်ာ္ (၃) ရက္ စနီနိတြင္ (မင္းဗာဘုရင္) ကိုဖြားျမင္ေတာ္မူသည္။ ထို႔ေႀကာင့္ (သွ်င္ျမဝါ) ႏွင္႔ (မင္းဗာ) ဘုရင္မွာ ညီအစ္ကိုေတာ္စပ္သည္။
မဟာပညာေက်ာ္အမတ္၏ငယ္နာမည္မွာကား (ျမတ္သာထြန္း) ျဖစ္သည္။ ၎ကို သကၠရာဇ္ (၈၅၀) ခုႏွစ္ တြင္ ဖြားျမင္သည္။ သို႔ေႀကာင္႔ သွ်င္ျမဝါ၊ မင္းဗာႀကီး၊ မဟာပညာေက်ာ္႐ို႕မွာ ငယ္သူငယ္ခ်င္းမ်ားျဖစ္သည္။ ထိုသံုးဦးစလံုးသည္ ငယ္စဥ္အခါက ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕ေတာ္ ေတာင္ညိဳေက်ာင္းတိုက္ (အဂၢစိေႏၲ ယ်) ဆရာ ေတာ္ထံတြင္ ပညာသင္ႀကားၿပီးေနာက္ အသက္ (၁၆) ႏွစ္လြန္ေသာအခါ မဇိၩမေဒသ သို႔ လား ေရာက္ ၿပီး (ဗာရာဏသီ) ၿမိဳ႕တြင္ ပညာအတူသင္ၾကားသည္။ မင္းဗာႀကီးႏွင့္ မဟာပညာေက်ာ္႐ို႕မွာကား ပညာသင္ ႀကားႀကၿပီးေနာက္ ရခိုင္ျပည္ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕ေတာ္သို႔ ျပန္လာ လတ္ကတ္သည္။
သွ်င္ျမဝါမွာမူကား မျပန္ႏိုင္သိမ့္ဘဲ ဗာရာဏသီၿမိဳ႕ေတာ္မွတဆင့္ မိဂတာဝုန္ေတာဟိသီရိဗိႆႏိုး ရေသ့ႀကီး ထံတြင္ ရေသ႔ဘဝအျဖစ္ဝင္ေရာက္ကာ ထက္မံလွ်က္ ပညာသင္ႀကားနီလီသည္။ သွ်င္ ျမဝါ မွာ အင္းအိုင္ မႏၲာန္ႏွင့္ အမ်ိဳးမ်ိဳးေသာ ေလာကီပညာရပ္မ်ားကိုတတ္ေျမာက္ကာ ရေသ့ အဝတ္ ျဖင့္ ရခိုင္ျပည္ ေျမာက္ဦး ၿမိဳ႕ေတာ္သို႔ ျပန္ေရာက္လာသည္။
ၿမိဳ႕ေတာ္သို႔ျပန္ေရာက္ၿပီးသည္ေနာက္ တနိေသာအခါနန္းေတာ္ညီလာခံသို႔ ဝင္လီၿပီးေသာ္ မင္းဗာဘုရင္ အား လက္ကိုင္တုတ္ေတာ္ျဖင္႔ခ်ိန္ရြယ္လွ်က္ (သင္မင္းႀကီး ေယာက်္ားေလာ၊ မိမၼေလာ၊ ငါကား အမွန္ မိမၼ ျမင္သည္) ဟုသံုးႀကိမ္ဆိုကာ နန္းေတာ္မွ ထြက္ခြာလားသည္။ ဘုရင္မင္းျမတ္သည္လည္းအရွက္ရ၍ အမတ္ အေပါင္းႏွင့္တိုင္ပင္လတ္ေသာ္ မဟာပညာေက်ာ္အမတ္ႀကီးက ေလွ်ာက္ထားသည္မွာ သွ်င္ျမဝါ၏ ဆိုလို ရင္းစကား အေႀကာင္းရင္းကား ေယာက်္ားပီပီ ဘီးေလာင္း ေတာ္မ်ားလက္ထက္က သူရတန္မင္းအား ပီးအပ္ ခရသည့္ ဘဂၤလားနယ္ကို ျပည္လည္တိုက္ခိုက္ သိမ္းယူထိုက္ေႀကာင္း မဟာပညာေက်ာ္ အမတ္ ႀကီးက ေလွ်ာက္တင္လီေသာ္ မင္းႀကီးလည္း အားရေတာ္မူ၍ မဟာပညာေက်ာ္အား စစ္အဂၤါရပ္မ်ား ကိုစီမံစီ ကာ ကုန္းတပ္ရီတပ္ခိုင္စြာဖြဲ႕လွ်က္ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕ေတာ္ႀကီးကိုလည္း တံတိုင္း၊က်ံဳးေျမာင္းခိုင္စြာ တည္ ေဆာက္ ၿပီးစီးစီၿပီးေသာ္ ရီတပ္ ဗိုလ္္ခ်ဳပ္အျဖစ္ သားေတာ္မင္းဖေလာင္းအား ခန္႔အပ္လွ်က္ မယံုျခံဳစား ဝိမလ ပညာ ဟိအား ႀကည္း တပ္ႏွင့္တကြ စစ္ခ်ီထြက္ဦးစီးေတာ္မူသည္။
ထိုအခါ သွ်င္ျမဝါလည္းဝမ္းေျမာက္စြာျဖင့္ ေသနဂၤဗ်ဴဟာခင္းစီကာ စီမံပီးလီသျဖင့္ လူတဦး တေယာက္ မွ် မသီကုန္ဘဲ ကုလား၏စစ္ကို အလြယ္တကူေအာင္ႏိုင္ေတာ္မူသည္။ ထိုကဲ့သို႔ စစ္ေအာင္ျမင္ၿပီးေနာက္ ကုလားမင္း၏သမီးေတာ္ (ပဲသီတာ) အားဆက္သလီသျဖင္႔ အေနာက္ မိဖုရားအျဖစ္ေျမွာက္စားေတာ္မူကာ စစ္ကိုတန္႔ထားရာနီရာေဒသျဖစ္ေသာ (စစ္တန္႔ေကာင္း) ယခုအခါ (စစ္တေကာင္း) ၌ ထီးနန္းေဆာက္ကာ စိုးစံေတာ္မူသည္။ သက္ေတာ္ (၄၁) ႏွစ္တြင္ မင္းဗာဘုရင္လည္း ဗုဒၶဂယာ၌ ဗုဒၶရုပ္ပြားေတာ္ပတ္လည္ (၄၁) ဆူျဖင့္ (သက္ေတာ္ စိဘုရား) ေစတီေတာ္တဆူတည္ေတာ္မူသည္ဟူ၏။
မင္းဗာဘုရင္မင္းျမတ္သည္ မဇိၩမေဒသတြင္ ေစတီပုထိုးက်ိဳးပ်က္စီးမ်ားမွရရိွေသာ ဘုရား ရဟႏၲာ ႐ို႕၏ ဓာတ္ေတာ္သွ်စ္ေသာင္းကို ေရႊေငြပတၱျမားစီေသာ ရတနာႀကဳတ္ကို မဂၤလာအုတ္ေတာ္ ၌ ထည့္လွ်က္ ရခိုင္ျပည္ေျမာက္ဦးနန္းေတာ္သို႔ ေဆာင္ယူလာလတ္ၿပီးလွ်င္ နန္းေတာ္အတြင္း ဘုရား နန္းျပႆဒ္ ေဆာင္ ျဖင့္ ကိုးကြယ္ထားဟိသည္။ မႀကာမွီ ဓာတ္ေတာ္မ်ားကြန္႔ျမဴး၍ နန္းမီး ေလာင္ သကဲ့သို႔ လူမ်ားစြာ႐ို႕သည္ အဝီးကျမင္ကတ္ရ၍ ဟိုးဟိုးေက်ာ္ေက်ာ္ျဖစ္ကုန္သည္။ သို႔ႏွင္႔ ဆရာ ႀကီး သွ်င္ျမဝါ၏အစီအမံျဖင့္ နန္းေတာ္ ေျမာက္ဘက္ ဖိုးေခါင္ေတာင္ကလပ္ဝယ္ သွ်စ္ေသာင္း ေသာ ဓာတ္မြီေတာ္႐ို႕အားဌာပနာ၍ ႀကီးစြာ ေသာပုထိုးေတာ္ႀကီးတဆူတည္ေတာ္မူ၍ ရန္ေအာင္ေဇယ်(ေခၚ) သွ်စ္ေသာင္းပုထိုးေတာ္ႀကီးဟုေခၚ တြင္ သည္။
ဆရာႀကီးသွ်င္ျမဝါသည္ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕သက္ကို အနွစ္ (၁၀၀၀) ရွည္စီျခင္းငွာရည္ရြယ္လွ်က္ အတိတ္ နိမိတ္ခန္း႐ို႕အားတြက္ခ်က္၍ ဓာတ္လားဓာတ္လာသင့္စီၿပီးေသာ္ အင္းအိုင္မႏၲရားစီမံလွ်က္ ၿပီးစီးေသာအခါ ၾကသားပတီးနံတခု အေလာေလာလိုနီသျဖင့္ ရွာေဖြကႀကန္႔ႀကာ မည္ျဖစ္ ေသာေႀကာင့္ ငါပင္လွ်င္ (ၾကသ ပတီးသားတည္း) ဟုဆိုကာ မိမိရင္အံုေတာ္အား ဓားႏွင့္ခြဲကာ အူကိုထုတ္လွ်က္ ၿမိဳ႕ကြန္ ခ်ာ တုိင္ တြင္ ရစ္ ပတ္စီၿပီးေသာ္ ငါ႔အား (သီဆံုးသည့္နီရာ၌ပင္ ျမွပ္ကုန္ ေလာ့) ဟု မိန္႔မွာလွ်က္ သီဆံုးလားသည္။
ဘုရင္မင္းဗာႀကီးသည္ ထိုစကားကိုနားမေထာင္ဘဲ ငါ၏ဆရာကို ခီြး၊ ဝက္ကဲ႔သို႔ မျမွဳပ္ႏိုင္၊ ပြဲသဘင္ က်င္းပၿပီး ရထားပန္းယာဥ္ဆြဲလွ်က္ သင္းၿဂိဳဟ္လီေသာေႀကာင့္ ရခိုင္ျပည္သည္ ယိမ္းယိုင္ပ်က္စီး ျခင္းသို႔ ေရာက္ရသည္ဟု ဆိုစမွတ္ျပဳလတ္သည္။
ဆရာႀကီးသွ်င္ျမဝါသီဆံုးလားေသာနီရာမွာ (ၿမိဳ႕ကြန္ခ်ာတိုင္စိုက္ထူရာ ျမင့္ျမတ္ေသာၿမီ၊ ယခုအခါ ေရႊဂူ ေတာင္ရြာထဲတြင္ဟိသည္။ ထိုနီရာတြင္ သွ်င္ျမဝါစီမံထားေသာ အင္းတခ်ပ္ထားဟိသည္။ ၎အျပင္ သွ်င္ျမ ဝါ၏ရုပ္ထုကိုလည္း ထုထစ္ထားဟိသည္။
ထိုနီရာ၏ေျမာက္ဘက္ေတာင္ထိပ္တြင္ သွ်င္ျမဝါေစတီေတာ္ျမတ္ႀကီးကို တည္ထားကိုးကြယ္သည္။
(မည္သည့္က်မ္းကိုအကိုးအကားျပဳသည္ကိုေဖာ္ျပထားျခင္းမဟိ။သို႔ေသာ္ဖတ္၍ေကာင္းသျဖင့္ေဖာ္ျပပီးလိုက္ ပါသည္။)
ရခိုင္စာပီ မဂၢဇိန္း(1)
ကိုခိုင္မိုးည စာမ်က္နွာမွ ကူးယူေဖၚျပသည္။
ေျမာက္ဦးနန္းစံ၊ ဘုရင္မင္းဗာဘုရင္ႀကီးသည္ မင္းဆရာျဖစ္ေသာသွ်င္ျမဝါအားရည္မွန္းလွ်က္ ထိုဆရာျမတ္ ၏အရိုးကို ၿမီေအာက္ဌာပနာထားေတာ္မူလွ်က္ ေတာင္ထြ႗္တခုေပၚ၌ ႀကီးစြာေသာေစတီႀကီးတဆူကို တည္ ထားေတာ္မူသည္။ ထိုဆရာႀကီးဦးျမဝါ၏က်န္ရစ္ေသာပစၥည္းမ်ားႏွင္႔ ေရႊေငြရတနာမ်ားကိုဌာပနာ ထည့္ကာ တည္ထားခသျဖင့္ ထိုေတာင္ကို ကနိထိတိုင္ ျမဝါေတာင္ ဟုလည္းေကာင္း၊ ျမဝါေစတီဟုလည္း ေကာင္းေခၚ တြင္သည္။
ဆရာႀကီးသွ်င္ျမဝါမွာ ရေသ႔ေယာဂီတဦးျဖစ္သည္။ ရခိုင္ရာဇဝင္သမိုင္းတြင္ ထင္ရွားေသာ မင္းမ်ိဳး မင္းႏြယ္ မွ ပုဂၢိဳလ္တဦးျဖစ္သည္။ မဇိၩမေဒသ၌ ေလာကီပညာအမ်ိဳးစံုကို ဗာရဏသီ ၿမိဳ႕ေတာ္၌ လည္းေကာင္း၊ မိဂ တာဝုန္ ေတာဟိ ဆရာဗိႆႏိုးထံတြင္လည္းေကာင္း၊ ႏွစ္ေပါင္း(၂၀) တိုင္ေအာင္ ေလာကီပညာရပ္မ်ားကို တတ္ေျမာက္ၿပီးေသာ္ မိမိရခိုင္ျပည္ႀကီးသို႔ျပန္လာကာေျမာက္ဦးၿမိဳ႕၏ေျမာက္ဘက္ေတာင္ညိဳေက်ာင္း တိုက္ ဝယ္ (နမႏၲာ ဓားက်မ္း) ႀကီးကို ျပဳစုရြီးသားခ ေသာ ပုဂိၢဳလ္ ထူးတဦးျဖစ္သည္။
သွ်င္ျမဝါ၏ဖခင္မွာ စိုင္းတင္ၿမိဳ႔စား (မဟာနႏၵသႀကၤန္) ျဖစ္သည္။ မယ္ေတာ္မွာ (ဆင္ကဲႀကီး ဦးေအာင္ထင္ ႏွင့္ ေစာသႏၲာ) ႐ို႔၏သမီးေတာ္ (ေဇယ်ေခမာ) ပင္ျဖစ္သည္။ သွ်င္ျမ၀ါ၏ မီြးဖြား သကၠရာဇ္မွာ (၈၅၄) ခု၊ ဝါေခါင္လျပည့္ ၾကသားပတီးနိ၊ မိုးထက္ အခ်ိန္ (၄) ဗဟိုရ္တြင္ ဖြားျမင္ ေတာ္မူသည္။ ငယ္စဥ္အခါက (ေမာင္ျမဝါ) ဟုေခၚတြင္သည္။ မယ္ေတာ္ႀကီး ေဇယ်ေခမာ၏ အစ္မေတာ္ (ေစနႏၵီ) ႏွင့္ (မင္းရာဇာ) ႐ို႕မွ သကၠရာဇ္ (၈၅၄) ခုနွစ္ ဝါေခါင္လျပည့္ေက်ာ္ (၃) ရက္ စနီနိတြင္ (မင္းဗာဘုရင္) ကိုဖြားျမင္ေတာ္မူသည္။ ထို႔ေႀကာင့္ (သွ်င္ျမဝါ) ႏွင္႔ (မင္းဗာ) ဘုရင္မွာ ညီအစ္ကိုေတာ္စပ္သည္။
မဟာပညာေက်ာ္အမတ္၏ငယ္နာမည္မွာကား (ျမတ္သာထြန္း) ျဖစ္သည္။ ၎ကို သကၠရာဇ္ (၈၅၀) ခုႏွစ္ တြင္ ဖြားျမင္သည္။ သို႔ေႀကာင္႔ သွ်င္ျမဝါ၊ မင္းဗာႀကီး၊ မဟာပညာေက်ာ္႐ို႕မွာ ငယ္သူငယ္ခ်င္းမ်ားျဖစ္သည္။ ထိုသံုးဦးစလံုးသည္ ငယ္စဥ္အခါက ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕ေတာ္ ေတာင္ညိဳေက်ာင္းတိုက္ (အဂၢစိေႏၲ ယ်) ဆရာ ေတာ္ထံတြင္ ပညာသင္ႀကားၿပီးေနာက္ အသက္ (၁၆) ႏွစ္လြန္ေသာအခါ မဇိၩမေဒသ သို႔ လား ေရာက္ ၿပီး (ဗာရာဏသီ) ၿမိဳ႕တြင္ ပညာအတူသင္ၾကားသည္။ မင္းဗာႀကီးႏွင့္ မဟာပညာေက်ာ္႐ို႕မွာကား ပညာသင္ ႀကားႀကၿပီးေနာက္ ရခိုင္ျပည္ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕ေတာ္သို႔ ျပန္လာ လတ္ကတ္သည္။
သွ်င္ျမဝါမွာမူကား မျပန္ႏိုင္သိမ့္ဘဲ ဗာရာဏသီၿမိဳ႕ေတာ္မွတဆင့္ မိဂတာဝုန္ေတာဟိသီရိဗိႆႏိုး ရေသ့ႀကီး ထံတြင္ ရေသ႔ဘဝအျဖစ္ဝင္ေရာက္ကာ ထက္မံလွ်က္ ပညာသင္ႀကားနီလီသည္။ သွ်င္ ျမဝါ မွာ အင္းအိုင္ မႏၲာန္ႏွင့္ အမ်ိဳးမ်ိဳးေသာ ေလာကီပညာရပ္မ်ားကိုတတ္ေျမာက္ကာ ရေသ့ အဝတ္ ျဖင့္ ရခိုင္ျပည္ ေျမာက္ဦး ၿမိဳ႕ေတာ္သို႔ ျပန္ေရာက္လာသည္။
ၿမိဳ႕ေတာ္သို႔ျပန္ေရာက္ၿပီးသည္ေနာက္ တနိေသာအခါနန္းေတာ္ညီလာခံသို႔ ဝင္လီၿပီးေသာ္ မင္းဗာဘုရင္ အား လက္ကိုင္တုတ္ေတာ္ျဖင္႔ခ်ိန္ရြယ္လွ်က္ (သင္မင္းႀကီး ေယာက်္ားေလာ၊ မိမၼေလာ၊ ငါကား အမွန္ မိမၼ ျမင္သည္) ဟုသံုးႀကိမ္ဆိုကာ နန္းေတာ္မွ ထြက္ခြာလားသည္။ ဘုရင္မင္းျမတ္သည္လည္းအရွက္ရ၍ အမတ္ အေပါင္းႏွင့္တိုင္ပင္လတ္ေသာ္ မဟာပညာေက်ာ္အမတ္ႀကီးက ေလွ်ာက္ထားသည္မွာ သွ်င္ျမဝါ၏ ဆိုလို ရင္းစကား အေႀကာင္းရင္းကား ေယာက်္ားပီပီ ဘီးေလာင္း ေတာ္မ်ားလက္ထက္က သူရတန္မင္းအား ပီးအပ္ ခရသည့္ ဘဂၤလားနယ္ကို ျပည္လည္တိုက္ခိုက္ သိမ္းယူထိုက္ေႀကာင္း မဟာပညာေက်ာ္ အမတ္ ႀကီးက ေလွ်ာက္တင္လီေသာ္ မင္းႀကီးလည္း အားရေတာ္မူ၍ မဟာပညာေက်ာ္အား စစ္အဂၤါရပ္မ်ား ကိုစီမံစီ ကာ ကုန္းတပ္ရီတပ္ခိုင္စြာဖြဲ႕လွ်က္ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕ေတာ္ႀကီးကိုလည္း တံတိုင္း၊က်ံဳးေျမာင္းခိုင္စြာ တည္ ေဆာက္ ၿပီးစီးစီၿပီးေသာ္ ရီတပ္ ဗိုလ္္ခ်ဳပ္အျဖစ္ သားေတာ္မင္းဖေလာင္းအား ခန္႔အပ္လွ်က္ မယံုျခံဳစား ဝိမလ ပညာ ဟိအား ႀကည္း တပ္ႏွင့္တကြ စစ္ခ်ီထြက္ဦးစီးေတာ္မူသည္။
ထိုအခါ သွ်င္ျမဝါလည္းဝမ္းေျမာက္စြာျဖင့္ ေသနဂၤဗ်ဴဟာခင္းစီကာ စီမံပီးလီသျဖင့္ လူတဦး တေယာက္ မွ် မသီကုန္ဘဲ ကုလား၏စစ္ကို အလြယ္တကူေအာင္ႏိုင္ေတာ္မူသည္။ ထိုကဲ့သို႔ စစ္ေအာင္ျမင္ၿပီးေနာက္ ကုလားမင္း၏သမီးေတာ္ (ပဲသီတာ) အားဆက္သလီသျဖင္႔ အေနာက္ မိဖုရားအျဖစ္ေျမွာက္စားေတာ္မူကာ စစ္ကိုတန္႔ထားရာနီရာေဒသျဖစ္ေသာ (စစ္တန္႔ေကာင္း) ယခုအခါ (စစ္တေကာင္း) ၌ ထီးနန္းေဆာက္ကာ စိုးစံေတာ္မူသည္။ သက္ေတာ္ (၄၁) ႏွစ္တြင္ မင္းဗာဘုရင္လည္း ဗုဒၶဂယာ၌ ဗုဒၶရုပ္ပြားေတာ္ပတ္လည္ (၄၁) ဆူျဖင့္ (သက္ေတာ္ စိဘုရား) ေစတီေတာ္တဆူတည္ေတာ္မူသည္ဟူ၏။
မင္းဗာဘုရင္မင္းျမတ္သည္ မဇိၩမေဒသတြင္ ေစတီပုထိုးက်ိဳးပ်က္စီးမ်ားမွရရိွေသာ ဘုရား ရဟႏၲာ ႐ို႕၏ ဓာတ္ေတာ္သွ်စ္ေသာင္းကို ေရႊေငြပတၱျမားစီေသာ ရတနာႀကဳတ္ကို မဂၤလာအုတ္ေတာ္ ၌ ထည့္လွ်က္ ရခိုင္ျပည္ေျမာက္ဦးနန္းေတာ္သို႔ ေဆာင္ယူလာလတ္ၿပီးလွ်င္ နန္းေတာ္အတြင္း ဘုရား နန္းျပႆဒ္ ေဆာင္ ျဖင့္ ကိုးကြယ္ထားဟိသည္။ မႀကာမွီ ဓာတ္ေတာ္မ်ားကြန္႔ျမဴး၍ နန္းမီး ေလာင္ သကဲ့သို႔ လူမ်ားစြာ႐ို႕သည္ အဝီးကျမင္ကတ္ရ၍ ဟိုးဟိုးေက်ာ္ေက်ာ္ျဖစ္ကုန္သည္။ သို႔ႏွင္႔ ဆရာ ႀကီး သွ်င္ျမဝါ၏အစီအမံျဖင့္ နန္းေတာ္ ေျမာက္ဘက္ ဖိုးေခါင္ေတာင္ကလပ္ဝယ္ သွ်စ္ေသာင္း ေသာ ဓာတ္မြီေတာ္႐ို႕အားဌာပနာ၍ ႀကီးစြာ ေသာပုထိုးေတာ္ႀကီးတဆူတည္ေတာ္မူ၍ ရန္ေအာင္ေဇယ်(ေခၚ) သွ်စ္ေသာင္းပုထိုးေတာ္ႀကီးဟုေခၚ တြင္ သည္။
ဆရာႀကီးသွ်င္ျမဝါသည္ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕သက္ကို အနွစ္ (၁၀၀၀) ရွည္စီျခင္းငွာရည္ရြယ္လွ်က္ အတိတ္ နိမိတ္ခန္း႐ို႕အားတြက္ခ်က္၍ ဓာတ္လားဓာတ္လာသင့္စီၿပီးေသာ္ အင္းအိုင္မႏၲရားစီမံလွ်က္ ၿပီးစီးေသာအခါ ၾကသားပတီးနံတခု အေလာေလာလိုနီသျဖင့္ ရွာေဖြကႀကန္႔ႀကာ မည္ျဖစ္ ေသာေႀကာင့္ ငါပင္လွ်င္ (ၾကသ ပတီးသားတည္း) ဟုဆိုကာ မိမိရင္အံုေတာ္အား ဓားႏွင့္ခြဲကာ အူကိုထုတ္လွ်က္ ၿမိဳ႕ကြန္ ခ်ာ တုိင္ တြင္ ရစ္ ပတ္စီၿပီးေသာ္ ငါ႔အား (သီဆံုးသည့္နီရာ၌ပင္ ျမွပ္ကုန္ ေလာ့) ဟု မိန္႔မွာလွ်က္ သီဆံုးလားသည္။
ဘုရင္မင္းဗာႀကီးသည္ ထိုစကားကိုနားမေထာင္ဘဲ ငါ၏ဆရာကို ခီြး၊ ဝက္ကဲ႔သို႔ မျမွဳပ္ႏိုင္၊ ပြဲသဘင္ က်င္းပၿပီး ရထားပန္းယာဥ္ဆြဲလွ်က္ သင္းၿဂိဳဟ္လီေသာေႀကာင့္ ရခိုင္ျပည္သည္ ယိမ္းယိုင္ပ်က္စီး ျခင္းသို႔ ေရာက္ရသည္ဟု ဆိုစမွတ္ျပဳလတ္သည္။
ဆရာႀကီးသွ်င္ျမဝါသီဆံုးလားေသာနီရာမွာ (ၿမိဳ႕ကြန္ခ်ာတိုင္စိုက္ထူရာ ျမင့္ျမတ္ေသာၿမီ၊ ယခုအခါ ေရႊဂူ ေတာင္ရြာထဲတြင္ဟိသည္။ ထိုနီရာတြင္ သွ်င္ျမဝါစီမံထားေသာ အင္းတခ်ပ္ထားဟိသည္။ ၎အျပင္ သွ်င္ျမ ဝါ၏ရုပ္ထုကိုလည္း ထုထစ္ထားဟိသည္။
ထိုနီရာ၏ေျမာက္ဘက္ေတာင္ထိပ္တြင္ သွ်င္ျမဝါေစတီေတာ္ျမတ္ႀကီးကို တည္ထားကိုးကြယ္သည္။
(မည္သည့္က်မ္းကိုအကိုးအကားျပဳသည္ကိုေဖာ္ျပထားျခင္းမဟိ။သို႔ေသာ္ဖတ္၍ေကာင္းသျဖင့္ေဖာ္ျပပီးလိုက္ ပါသည္။)
ရခိုင္စာပီ မဂၢဇိန္း(1)
ကိုခိုင္မိုးည စာမ်က္နွာမွ ကူးယူေဖၚျပသည္။
Friday, December 4, 2015
Thursday, December 3, 2015
Tuesday, November 24, 2015
Sunday, November 22, 2015
Saturday, November 21, 2015
Friday, November 20, 2015
Monday, November 9, 2015
Monday, November 2, 2015
Sunday, November 1, 2015
Subscribe to:
Posts (Atom)